Strona:PL Mikołaja Kopernika Toruńczyka O obrotach ciał niebieskich ksiąg sześć.djvu/010

utebantur, nec horologiis oscillatoriis, nec ea omnia instrumenta et adminicula in promptu erant, quae hodie et arte mechanica et physica comparantur; unius igitur ingenii viribus et loci et temporis spatia permeanda erant. Quo adminiculo usus Copernicus primus in res coelestes inquirens sententias in lucem protulit, quae ab aliis retractatae et perfectae, Galileum, Keplerum, Newtonium immortalitatis participes reddiderunt. Praeterea si animum adverterimus ad opinionem hominum illo tempore praejudicatam, si in memoriam revocaverimus, quid eadem aetate Aristoteles et Ptolemaeus valuerint, quibus auctoribus terram immobilem esse crederetur, non satis admirari poterimus illius viri et incredibilem audaciam, qua novae doctrinae auctor exstiterit, et ingenii vim, qua infirmissimis adminiculis instructus et saeculis et experimentis praecurrens, primus professus sit sententias, quas haud inanes esse nisi ingentibus laboribus et accuratissima pervestigatione probari non potuerit.

SUMMA LIBRORUM COPERNICI.
LIBER PRIMUS.

 Quod Copernicus de orbium coelestium revolutionibus inscripsit opus, Ptolemaeum secutus, in sex libros disposuit, in quorum primo in universum, mundum ac totam doctrinam quae ad eum pertinet, describit, in iis, qui sequuntur, accuratius singulas illius universae imaginis partes prosequitur.
 In primo igitur libro Copernicus terram moveri confirmat. Quod ad probandum inde proficiscitur, ut mundum esse sphaericum doceat, nec alia terram forma indutam simul cum aqua unum globum efficere. Moveri autem corpora coelestia et in perpetuum et aequabili modo et ita, ut circulos conficiant aut singulos aut plures conjunctos. Quodsi quorundam siderum motus a circulari differre videantur, id minus esse verum, quam visu speciosum. Hoc fundamento nixus Copernicus, postquam quaestionem illam, utrum terra immobilis sit, an per

wahadłowych, nie miano środków i pomocy jakich dziś mechanika i fizyka dostarcza. Autor jedynie siłą swego rozumu przeniknął przestrzeń i czas, i zapowiedział przyszłym pokoleniom prawdy i odkrycia, których późniéj dokonać miano, a któremi się imiona Galileusza, Keplera i Newtona na zawsze uwieczniły. Nadto gdy zważymy na przesądy owczesnych wieków i zdania o nieporuszalności ziemi, powagą takich ludzi, jak Arystoteles i Ptolemeusz ustalone, dziwić się musimy wielkości geniuszu i śmiałości, z jaką przed światem z swoją nową nauką wystąpił. Umysł twórcy nowego układu, przy tak słabych pomocach jakie miał podówczas, potrafił wyprzedzić wiek i doświadczenie, i zapowiedział odkrycia, których dopiéro po wielu trudach i dochodzeniach dokonano.

TREŚĆ DZIEŁA.
KSIĘGA PIERWSZA.

Kopernik dzieło swoje o Obrotach ciał niebieskich, podobnie jak Ptolomeusz, na sześć ksiąg podzielił. W Piérwszéj wystawia ogólny widok świata i obraz całéj nauki; w następnych rozbiera i tłumaczy części tego widoku i obrazu.
 W piérwszej księdze Kopernik przyznaje bieg ziemi. W niéj naucza: że świat jest kulisty, że ziemia jest także kulistą i razem z wodą jednę kulę tworzy. Bieg ciał niebieskich jest wieczny, jednostajny i kołowy, lub z kołowych złożony. Wszelki bieg ciała niebieskiego, który się różnym od kołowego wydaje, jest tylko pozornym. Te są zasady, z których on wychodzi. Następnie pokazuje, że pytanie czy ziemia spoczywa, czy téż w przestrzeni po kole krąży, dotąd zupełnie rozwiązaném nie było. Jego dowody za ruchem ziemi są następujące: Niebo jest to