|
|
lo monetam signari, quo significetur justam auri vel argenti quantitatem inesse, et fides adhibeatur auctoritati.
Solet etiam monetae et maxime argenteae aes commisceri propter duas (ut existimo) causas, videlicet quo minus exposita sit insidiis expilantium et conflantium ipsum quod futurum esset si ex sincero argento constaret. Secunda, quod massa argenti in minutas partes et scrupulos nummorum fracta retineat, cum aere admixto convenientem magnitudinem, potest superaddi et tertia, ne scilicet continuo usu detrita citius pereat sed fulcitamento aeris diuturnior perseveret.
Justa autem et aequa monetae aestimatio est, quando paulo minus auri vel argenti continet quam pro ipsa ematur: utpote quantum pro expensis dumtaxat monetariorum opor tuerit deduci, debet enim signum ipsi materiae aliquam addere dignitatem.
Vilescit haec, ut plurimum, propter nimiam multitudinem, utpote si tanta argenti copia in monetam transierit, quoadusque argenti massa ab hominibus magis quam moneta desideretur: perit nempe hoc modo dignitas monetae, quando per ipsam tantum argenti non licet emere quantum ipsa pecunia continet, sentiaturque maior profectus eliquando argentum in monete destructionem, cujus remedium est non amplius monetam cudere, donec se ipsam coëquaverit, reddaturque carior argento.
Valor quoque multis modis depravatur, vel propter defectum materiae solum, quando scilicet sub eodem pondere monete plus quam oportet aeris commiscetur argento, vel propter defectum ponderis, quamvis justam habeat aeris cum argento admixtionem, vel quod pessimum est propter utramque simul, deficit etiam ultro valor ac longo usu deteritur, propter quod solum instaurari ac innovari debet. Cujus signum est, si argentum in moneta in notabili quantitate minus reperitur quam pro ipsa emptum, in quo merito penuria monete intelligitur.
Premissis generaliter de moneta expositis speciatim ad Prussianam descendamus, ostendentes primum quomodo in tantam levitatem pervenerit.
Transit autem sub nominibus marcharum, scotorum etc. et sunt sub eisdem nominibus etiam pondera. Nam marcha ponderis, est libra media. At marcha numeri constat solidis LXta: quae omnia vulgo nota sunt. Verum
|
pieczęcią publiczną, która ma wyrażać zawartą ilość złota lub srébra, i być rękojmią wiary publicznéj.
Do monet zwłaszcza srébrnych zwyczajem jest miedź mieszać, dla dwóch jak mniemam przyczyn: naprzód aby mniéj była wystawiona na wykupywanie, przetapianie, coby nastąpiło, gdyby się z czystego składała srébra; powtóre zaś, ażeby massa srébra na małe podzielona części i drobne piéniążki, z dobiorem czyli dodaną miedzią, przyzwoitą zachowała wielkość; i trzecią dodaćby można, tojest aby moneta która się ciągłym obiegiem wyciera, przez przymieszanie dobioru dłużéj trwać mogła. Sprawiedliwa zaś i słuszna wtedy tylko jest cena monety, gdy ta małoco mniéj złota lub srébra zawiera od ilości, którą za nią nabyć można, tojest o tyle tylko mniéj, ile na wydatki menniczne odciągnąć potrzeba. Sam bowiem znak wybity powinien monecie dodawać już pewnéj wartości.
Moneta traci szacunek szczególniéj przez wielkie jéj pomnożenie, tojest: gdy tak wielka ilość srébra jest zamieniona w monetę, iż więcéj się ludzie za massą srébra, aniżeli za monetą ubiegają; tym bowiem sposobem moneta utraca swą powagę, gdy za nią tyle złota lub srébra kupić nie można, ile ona sama zawiera i gdy się w przetopieniu monety większą upatruje korzyść. Sposób na to jedyny, nie być więcéj monety, dopóki się sama w cenie nie zrówna, i nie stanie nieco droższą od srébra.
Wartość monety dla rozmaitych upada przyczyn: albo z powodu niedostatku samego materyału, tojest: gdy w tąż samą wagą więcéj jest, aniżeli się należy przymieszanéj miedzi: albo dla braku wagi, chociażby nawet sprawiedliwe było przymieszanie miedzi, albo nakoniec (i co jest najgorsza) dla obu przyczyn. Może także długi obieg monety przyczynić się do zmniejszenia jéj wartości, przez wytarcie i ubytek kruszcu, a dla téj już saméj przyczyny nową monetę w obieg (cyrkulacyą, kurs) puścić należy. Dowodem ubytku tego będzie, jeśli w monecie mniejsza daleko pokaże się ilość srébra od ilości tegoż kruszcu za nią kupionego, i to jest prawdziwą oznaką niedobréj monety.
Podawszy te ogólne o monecie uwagi, przystąpmy teraz do pruskiéj w szczególności, wskazując naprzód przyczyny jéj tak znacznego zniżenia.
Ta moneta znana jest pod nazwami grzywien, skojców, i t. d. Są także wagi mające podobne nazwiska. Bo grzywna co do wagi oznacza pół funta; grzywna zaś liczebna zawiera sześćdziesiąt solidów, co jest powszechnie
|
