|
|
|
się i zniża cena, zwłaszcza złota i srébra, których nie miedzią lub mosiądzem, ale złotem i srébrem oznaczamy wartość; ponieważ złoto i srébro uważa się za monety niby podstawę, na któréj jéj wartość polega.
Lecz może kto zarzuci: „iż podlejsza moneta w pożyciu towarzyskiém jest dogodniejszą; gdyż pomocą jest ubóstwu, czyni zboże tańszém i innych artykułów do utrzymania życia potrzebnych nabycie ułatwia; moneta zaś dobra wszystkie rzeczy robi droższemi, czynszownikom i tym którzy różne opłaty uiszczać mają, jest nadzwyczaj uciążliwą.” Pochwalą zaiste to zdanie ci którym się nadzieja zysku odejmuje, którym dotąd dozwolono bić monetę; nie zganią go także kupcy, rzemieślnicy, którzy nic nie tracą, za jakąkolwiek cenę złota, towary i wszelkie rzeczy przedają: im bowiem moneta jest podlejsza, tym większą ilość piéniędzy za swój towar i robotę biorą. Lecz gdy dobro powszechne miéć będą przed oczyma, zapewne przyznają, że moneta dobra nietylko całemu krajowi, ale im samym i wszystkim stanom jest korzystną; moneta zaś podła, szkodliwą. Lubo wiele rozmaitych dowodów jasność tego okazuje, doświadczenie jednak, ten najpewniéjszy w życiu nauczyciel, najwidoczniéj to sprawdza. Widzimy bowiem, że szczególniéj te kwitną państwa, w których jest dobra moneta; nikczemniéją zaś i upadają te, które spodlonéj używają. Kwitnęły i Prusy gdy grzywnę pruską za dwa złote Węgierskie (czyli dukaty) kupowano, i gdy (jakośmy wspomnieli), dwie grzywny pruskie i ośm skojców, za pół funta, tojest, za grzywnę czystego srébra wymieniano. Tymczasem zaś, gdy codziennie wartość monety coraz bardziéj zmniéjszała się, i ojczyzna tedy nasza, jużto przez tę zarazę, już przez inne klęski, do ostatniego przywiedziona upadku, prawie już przy grobie stoi.
Rzeczą jest niezawodną, iż kraje w których jest dobra moneta, płodów sztuki, rzemieślników wybornych i wszystkiego mają podostatkiem: przeciwnie zaś w państwach gdzie jest zła moneta, przez nieczynność i gnuśność uprawa pięknych sztuk i wykształcenie władz duszy jest zaniedbane, i we wszystkiém niedostatek czuć się daje. Żyją jeszcze ludzie którzy pamiętają, że w Prusach, gdy dobra była moneta, i zboże i wszystkie płody ziemi były tańsze; teraz zaś gdy jéj wartość zniżana, że wszystkie artykuły do życia potrzebne są droższe, codziennie doświadczamy. Ztąd jawno się okazuje, że moneta podła lenistwo raczej podsyca, aniżeli zapobiega
|
