Strona:PL Mikołaja Kopernika Toruńczyka O obrotach ciał niebieskich ksiąg sześć.djvu/664

sza, tedy i w tym przypadku błędy znaczne nastąpiłby musiały. Tak bowiem grosze, solidy, a nawet i denary są rozmaite, iż rozróżnić ich od siebie, i każdy pieniądz stosownie do jego wartości ocenić, prawie jest niepodobna. Zaprowadzone więc rozmaite monety, sprawiłyby zamieszanie odwikłać się niedające, a kupcom namnożyłyby prac, trudów i różnych niedogodności. Lepiéj przeto będzie zawsze, przy zaprowadzaniu nowéj monety, zakazać starą zupełnie. Tak małą zaś stratę na raz wyrządzoną, bez szemrania znieść każdy powinien, jeśli tylko stratą nazwać można to, zkąd zysk obity i pewny użytek wpływa, tudzież kraj cały zasiłek otrzymuje.
 Lecz monetę pruską do piérwszego przyprowadzić znaczenia jest rzeczą bardzo trudną, a po tak wielkim jéj upadku prawie niepodobną; a zatém każde jéj polepszenie jest niemałéj wagi. Przy dzisiejszych zaś okolicznościach zdaje się, iż bez trudności może być odnowioną, byle tylko funt czystego srébra szedł na 20 grzywien, a to w następującym stosunku: solidy niech będą bite z trzech funtów miedzi, a z jednego funta srébra, mniéj pół uncyą, albo tyle, ile potrzeba na opłacenie wydatków mennicznych odciągnąć. Z takiéj massy stopionéj wybije się monety 20 grzywien, które w kupnie znaczyć będą jeden funt, to jest dwie grzywny srébra. Tym samym sposobem można bić skojce lub grosze i obole, podług upodobania.

Porównanie srébra ze złotem.

 Powiedziało się wyżéj, że złoto i srébro jest podstawą, na któréj dobroć monety zależy; a to co się o monecie srébrnéj wyłożyło, można po większej części zastosować do złotéj. Pozostaje więc tylko wyłożyć sposób wzajemnego zamieniania złota i srébra. Ażebyśmy od rodzaju do gatunków, od rzeczy pojedynczych do złożonych przeszli, trzeba najprzód poznać stosunek ceny złota czystego, do srébra czystego. Wiadomo, że ten sam jest stosunek złota do srébra gdy są w massie, jak gdy są na monetę przerobione z równą mieszaniną; jako nawzajem, tenże sam jest stosunek złota przerobionego w monetę, do będącego w massie, przy równym odbiorze obcego kruszcu i przy jednakowéj wadze. Najczystsze złoto przebite na monetę u nas znaną, jest w dukatach węgierskich, te bowiem najmniéj mają dodatku obcego kruszcu, i może tyle tylko, ile potrzeba było odciągnąć na wydatek menniczny: dlatego słusznie wymieniają się na wagę za czyste złoto, gdy powaga stępla mały ów brak nagradza.