Strona:PL Morzkowska Wśród kąkolu.djvu/29

 — Należałoby go przenieść do szpitala — rzekł znowu.
 — Teraz niepodobna! Spokój zupełny jest koniecznym warunkiem dla wyzdrowienia.
 — Ja przecież do niego nie mam czasu przychodzić! — wybuchnął Frömlich.
 — Ja za to mam czasu wiele i mogę go choremu poświęcić. Mieszkam niedaleko.
 Propozycya nie podobała się Frömlichowi. Miał ochotę zapytać, kto koledze za to zapłaci, ale zamilkł.
 — Hm! skoro pan bierzesz odpowiedzialność za jego życie...
 — Odpowiedzialności ani ja, ani nikt wziąć nie może. Uczynię co się da uczynić i nie tracę nadziei...
 Stary doktor dostrzegł w tych słowach przymówkę.
 — Ja wiem — rzekł, nie mogąc pohamować się dłużéj — że wy młodzi zawsze macie nadzieję i ze śmierci nawet leczyć chcecie.
 — Czy można nam to ganić?
 Frömlich pomiarkował się, że zeszedł na niewłaściwą drogę.
 — No, no — wyrzekł protekcyonalnie — Werden mahl sehen...
 Gruszkowa, która nie rozumiała rozmowy prowadzonéj po niemiecku, podniosła spłakane oczy na Krzesławskiego, a widząc, że zabierał się do wyjścia, podbiegła ku niemu, nie zważając wcale na Frömlicha.
 — Pan doktor nas nie opuści! — zawołała, chwytając jego rękę, jak tonący chwyta deskę zbawienia.
 — Ma się rozumieć, zajrzę tu za parę godzin, a tymczasem pamiętajcie...
 Powtórzył drobiazgowo swoje polecenia i wyszedł wraz z Frömlichem, który na niego oczekiwał.
 — I pan myślisz — spytał ten ostatni, gdy znaleźli się na ulicy — że to bydło wykona pańskie przepisy?
 — Ja sądzę — odparł dobitnie, powracając do polskiéj mowy — iż jasno wytłumaczone przepisy spełnią, jeśli tylko je zrozumieją; a więc trzeba do nich mówić ich językiem, pan przecież władasz nim doskonale.
 Z kolei Frömlich spojrzał na kolegę, jakby zapytywał zkąd on o jego lingwistyce wiedział.
 — Ja, ja — wyrzekł — ja z nimi mówię po polsku. Ale i pan doskonale zna unsere schoene Sprache.
 Badał w ten sposób, czy ten nieproszony kolega znał jego pochodzenie i dlatego położył nacisk na wyraz nasz.
 Ale Krzesławski nie myślał wdawać się w tłumaczenia i rozprawy.
 — Sądzę — rzekł — iż dla każdego najpiękniejszy jest jego język macierzysty.
 Frömlich śmiać się zaczął.
 — Hm! — bąknął z widoczném przeczuciem wyższości — cóż za porównanie! Niemczyzna jest językiem rozwiniętym, naukowym, on to przyjęty być powinien przez wszystkich wykształconych ludzi...
 Zdawał się z góry pewnym potwierdzenia, ale Krzesławski odparł:
 — Im więcéj język jest używany, tém się więcéj kształci, każdy więc winien własnego używać. Język związany jest z najsubtelniejszemi fibrami mózgu, nie może zatem być dowolnie odrzuconym jak rękawiczka; odrzucając go, zadać sobie musimy moralne kalectwo, wypaczyć umysł. Tego także dowodzi nauka, na którą się pan powołujesz.
 Frömlich uśmiechnął się z przymusem. On o najświeższych badaniach, wkraczających w dziedzinę psychologii, nie miał wcale pojęcia, do tego się przecież nie przyznał.
 — Tak, tak — przywtórzył — słyszałem coś o tém, wiedza ma swoje aberacye jak poezya, sie geht auch ins Blaue — dodał z pobłażaniem; — nikt jednak nie zaprzeczy, że nauka i sztuka są to rzeczy kosmopolityczne.
 Powtarzał ten zszarzany komunał z przekonaniem, pewny, że teraz przynajmniéj nie spotka zaprzeczenia.
 Ale Krzesławski zawołał:
 — Dziś, ten wytwór encyklopedycznego wieku nie rachującego się z rzeczywistością przestał mieć racyą bytu; pojmuję kosmopolityzm jako wzniosłe dążenie do zbratania kiedyś naradów, nigdy jako zatarcie ich indywidualnego piętna, które, przeciwnie, potęguje cywilizacya. Indywidualność jednostki lub narodu wyrabia się w miarę przychodzenia do samowiedzy. Temu pan zaprzeczyć nie możesz?
 Frömlichowi trudno było przeczyć, argumentów nie mógł zaczerpnąć przy wistowym stoliku, ani na obiadach proszonych, ani w plotkach miejskich. Nie chciał jednak dać za wygraną temu młodzikowi, którego coraz szczerzéj nienawidził.
 — Są jednak — zawołał — narody przodujące, do których z konieczności garnąć się muszą inne słabsze, mniéj rozwinięte i którym się słusznie przodownictwo należy.
 — Nikt wiedzieć nie może w jakiéj chwili komu przodownictwo to przypadnie, dawniéj miała go Francya, dziś Anglia... Berło wiedzy i sztuki niezależném jest od wypadków, żadne działo go nie dosięgnie.
 — Jutro pozostanie zawsze wielkiém pytaniem — odparł dyplomatycznie Frömlich — ale dziś, dziś każdy rozumny człowiek garnąć się musi do tych wielkich centrów cywilizacyi i wiedzy, jeśli chce zdobyć sobie sławę.
 — To zależy od tego, jaką sławę mieć pragnie.
 — No, sława jest jedna. Wydaj pan jakie ważne, naukowe dzieło po polsku, nikt o niém wiedzieć nie będzie, wydaj je po niemiecku, a imię pańskie stanie się głośne i za sławą pójdzie majątek.