Podział jej na idealną i realistyczną opiera się li tylko na pewnych danych etycznej i religijnej natury.
Sztuka jest objawieniem duszy,
Cała dotychczasowa sztuka — sztuka realistyczna — była bezdrożem duszy.
STRESZCZAM DALEJ:
Dusza jest jedyna i niepodzielna, jej uświadomiona cząsteczka potrzebuje tych kilku biednych zmysłów, ale po za zmysłami tkwi jeden niepodzielny organ, w którym miliony zmysłów się przenikają, w którym każde zjawisko objawia się we wszystkich swych wartościach, objawia się jako jedność i absolut.
Dźwięk jest tam równocześnie barwą i wonią i wszystkiem tem, na co w mowie niema wyrażenia.
Jest to pojęcie czegoś nieuchwytnego; każde wrażenie przestaje być przedmiotem myśli, a staje się samem sobą: fenomenem.
W tej głębi, w absolutnej świadomości tracą wartość wszystkie assocyacye myślowe, stworzone za pomocą zmysłów, a kojarzą się nowe, jedynie rzeczywiste związki i połączenia uczuciowe.
Po za zmysłową assocyacyą dźwięku li tylko z dźwiękiem, barwy li tylko z barwą, istnieje uczuciowa assocyacya najróżnorodniejszych wrażeń, bo mają ten sam pokład uczuciowy: w chwili, kiedy spłynęły do duszy, skojarzyły się nierozerwalnie równą intenzywnością.
Do tej głębi, do tej absolutnej świadomości dotrzeć, do niej wniknąć pragniemy.
Za pomocą nie zmysłowego, ale uczuciowego kojarzenia wrażeń roztworzyć pragniemy nowe widnokręgi, odsłonić rzeczy tajne i dotychczas w słowa nieujęte.
