Strona:PL Nowe Ateny cz. 1.djvu/240

ále ná moc formuiący Kolumny. Imituie ten Modelusż Oſoby grube, śilne-proſte, chłopow proſty ſtroy noſzących, z tey racyi zowie ſię Rusticanus Ordo.
 Piąty Modelusż w ſtawiániu Kolumn obſervatur ORDO ROMANUS, álbo Compoſitus, to ieſt z pierwſzych czterech Modelusżow od Rzymſkich Architektow złożony, vitia & defectus z kolumnacyi odrzucáiących, á perfekcye notuiących, á naywięcey z Jonickiey, y Koryntckiey Form, do ſwoiey kompozycyi záżywáiących, oſobliwie o koło Kapitelow.
 Sżoſty tandem Ordo, ſine Ordine, EXLEX u Gothow dawnych urodzony, z błędow y wicyow przeſzłych wyliczonych Modeluſzow ſkomponowány; ktory w Kolumnach záżywa wielo-węgielnych ſękowatych figur, nie okrągłych, w Drzwiách, Oknách záżywa klinowatey formy, nie puł-Sweryczney, álbo Mieśiącowey.
 Terminy, ktorych zażywáią Architekći, dałem pod Tytułem ABECEDARYUSZ á iuż UCZONY, tám ſię wroćić wolno, ieżeli ochota lub potrzebá każe.
 W BUDOWANIU SWIĄTNIC BOSKICH doſkonałá Architektura obſerwuie te regulas: Naprzod konſyderuie pozycyę mieyſca, czy ná gorze, czy ná dole, czy ná błotach, to w ten cżas ná tákie fundamenta Zużlow, Węglow, Wełny, Olſzyny potrzebá będźie. 2. Jáką formą, czy krzyżową; co właśnie Chrześćiańſkim Swiątnicom, według Kataneusża competit; iákiey záżywać pocźęto od cżáſow Konſtantyná Wielkiego, ktoremu ſię Krzyż pokazał. 3. Czy długą, czy okrągłą formą, iáko Pantheon w Rzymie chce ſtáwić. 4. Ma intencyą Fundatora náleżyćie wyrozumieć, czy hoyną, czy ſkompą ręką ma łożyć ná Fabrykę Sumptus, żeby nie rzecżono. Hic cæpit ædificare & non potuit conſummare, y nie był Autorem imperfecti Operis. Ma ſię Kośćiołá Swiętego Antiquiſſimo uſui konformować, Wielkim Ołtarzom ná Wſchod Słońcá obracáiąc, figuruiąc przez to, że ná CHRYSTUSA Ukrzyżowánego ná Zachod twarzą obroconego chcemy pátrzyć, y że go z támtąd Judicaturum wyglądamy: aliàs ieżeliby ktorędy inędy Ołtarz Wielki miał obverti, ná to Biſkupow petenda licentia, 5. Zawcżaſu długośći, sżerokośći, y wyſokośći delineacya ma bydź pomiarkowana: iákie Kolumny & cujus Ordinis, czyli Jońsci, czyli Corynthici, czyli Romani, czyli też Tuſcani, wiele Okien, Drzwi, Kaplic, iáka Kopułá, Wieża. Sżerokośći zbytniey nie ma dawáć ſine ſuffragio filarow y Kolumn, aliàs w krotce by impleret ruinas, conquaſſaret Capita in terra multorum; ſtałáby ſię z Kośćiołá Kośnicá. Zápádźiſtych, płaſkich ſklepień (intellige ieżli ſą murowane] ſtrzedz ſię ma Ar-