czystém, obetrzeć puryfikaterzem, dopiero powtórnie przyklęknąwszy, odwrócić się do ludu bokiem prawym ze strony ewangelji i zacząć obrząd poświęcenia. W modlitwie, przy tém poświęcaniu, kapłan prosi Boga przez przyczynę św. Agaty, ażeby, gdy ten chleb albo woda będą w gorejący płomień pożaru wrzucone, ogień natychmiast ustał; w czém jest przystosowanie do wypadku z żywota tej świętej patronki od ognia, iż włoskie miasto Katanę, swoją przyczyną po śmierci od wulkanicznych wybuchów broniła. Katańczycy, od najdawniejszych czasów, święcili i rozsyłali małe placuszki w formie odciśnięte; ztąd musiał powstać nasz zwyczaj święcenia chleba w jej święto. Święcono jeszcze i inne rzeczy, jak chusty, obrączki, sól, bawełnę, wodę i t. p., ażeby były zbawiennym środkiem przeciwko chorobom i różnym klęskom, szczególniej przeciw pożarom. Święcono nawet i karty z napisem: Mentem sanctam spontaneam, honorem Deo et liberationem, bo jak pisze, w żywocie świętej, Skarga, anioł w jej trumnę włożył tabliczkę kamienną, mającą na sobie te słowa: Mens sancta, honor in Deum voluntarius et redemtio, t. j. myśl święta, cześć Bogu dobrowolna i zbawienie. Karty, z takowym napisem święcone, zawieszano na ścianach; inne zaś przedmioty, w miejsce zagrożone pożarem kładziono z wiarą, albo też w sam ogień wrzucano. Nasz Rytuał mówi: Hoc pane vescantur eodem die initio comestionis in domo constituti, — aquam vero servent ut tempore necessitatis in ignem injiciatur. Z rubryki naszego Rytuału: „Sacerdos celebrans missam de festo”... należałoby wnosić, że to poświęcenie, w razie przeniesienia święta, takożby należało przenieść; jednakże najbieglejsi w rzeczach liturgicznych kapłani rodacy dawno osądzili, że poświęcenie chleba i wody w tym razie należy odbyć 5 Lutego, bez względu na tranzlat, we mszy przypadającej. X. S. J.
Agatangelus, od św. Teressy, karm. bosy, polak, żyjący w drugiej połowie XVIII w., napisał: Meditationes de Beat. Virgine et S. Josepho; Responsio ad quemdam religiosum ord. S. Francisci contendentem: Monita Spiritualia S. Theresiae, non suis Carmelitis sed Reformatis S. Francisci fuisse tradita.
Agaton Św., Papież, był benedyktynem w klasztorze św. Hermeta w Palermo, gdzie wziął suknię zakonną 592 r., żyjąc poprzednio 20 lat w stanie małżeńskim. Wybrany na stolicę św. Piotra, r. 678 po Domnusie, kiedy liczył lat życia 103. Wysłał swoich legatów na szósty sobór powszechny, zwołany w Konstantynopolu r. 680, na żądanie cesarza Konstantyna Pogonata, przeciw monotelitom. Tu ogłoszono dogmat o dwojakiej naturze i dwojakiej woli w Jezusie Chrystusie, jednej boskiej, drugiej ludzkiej. Agaton, w skutek szacunku jaki miał u cesarza, wyjednał uchylenie daniny 300 solidów, którą posyłano do Konstantynopola po każdym nowym wyborze Papieża. Um. 107 roku życia, 10 Stycz. 682, i w tym dniu Kościół święci jego pamiątkę. Jan Fr. Scorso, jezuita, wydał bezimiennie Vita S. Agathonis, Panormi, 1640. X. M. G.
Agaunum, v. Acaunum, w djecezji dawniej Octodurum v. Octodurus. Do półowy IV wieku zwało się Larnada. Miejsce to sławne odkryciem zwłok męczenników św. legii tebańskiej (ob.), na pamiątkę czego biskup Teodor, v. Teodulus (zm. 391 r.) postawił tu bazylikę; a po jej upadku ok. r. 450, stanął inny kościół, przy którym Zygmunt, król burgundzki, założył, lub uposażył na nowo klasztor w r. 516. Dziś Agaunum zowie się St.-Maurice; Octodurum zaś — Martigny. Obie miejscowości
