skupowi Nowego Rzymu, t. j. konstantynopolit., aleksandryjski musiał poprzestać na trzeciém miejscu, jakkolwiek Papieże, jak np. Leon I, kilkakrotnie przeciwko tej zmianie protestowali. W IV w. spotykamy się z nazwą patrjarchów: nazywano tak wówczas niektórych biskupów, nie z powodu godności ich stolicy, ale z tytułu ich osobistej powagi. Na początku V w. weszło w zwyczaj dawać tę nazwę tylko wielkim metropolitom: rzymskiemu, aleksandr., antjocheń. i jerozolimskiemu. Urzędowo po raz pierwszy tytuł ten użyty był na 4 soborze powszechnym 451 r. (ob. Patrjarcha). W czasie sporów arjańskich i monofizyckich, heretycy nieraz opanowywali stolicę patrjarszą w Aleksandrji, ale tylko przechodnio; dopiero za panowania Saracenów straconą została dla Kościoła. Nie udawały się późniejsze usiłowania połączenia monofizyckiego patrjarchatu aleksandryjskiego (rezydencja w Kairze) z Kościołem. Cf. Binterim, Denkw. t. III. p. 216. Od czasu, jak Aleksandrja wpadła w ręce monofizytów (koptów), w Kościele katolickim są tylko tytularni patrjarchowie aleks. Że jednak katolicyzm poczyna się tam odradzać zwolna, przeto Grzegorz XVI, Papież, ustanowił apostolski wikarjat aleksandryjski. Cf. Eutychius (patjarcha aleks. w X w.), Alexandrinae eccl. origines, arabice et latine ed. Pockocke, Oxon. 1658, 3 v. Renaudot, Hist. Alexandrinorum patriarcharum Jacobitarum. Paris 1732. (Hefele.). N.
Aleksandryjskie sobory. Dwa pierwsze sobory odbyły się w Aleksandrji r. 230 i 231, z okazji Origenesa, któremu nietylko zabroniono nauczania, na żądanie biskupa Demetrjusza, ale wyłączono go z grona wiernych i zawieszono w urzędzie kapłańskim. Trzeci sobor zwołany był r. 235 przaz biskupa Heraklasa, przeciw heretykowi Ammoniusowi. W IV w. było 9 soborów w Aleksandrji: na pierwszym r. 306 złożony był z urzędu bp Melecjusz z Licopolis; na drugim r. 321, Arjusz i jego poplecznicy wyłączeni zostali z Kościoła przez biskupów, w liczbie stu zebranych; na trzecim r. 324, na którym prezydował Ozjusz z Korduby, rzucono na nowo klątwę na Arjusza i jego naukę za to, że nie chciał pojednać się z Kościołem. Czwarty sobór r. 328 i piąty r. 330 nie są pewne, a w każdym razie są mało ważne. Na szóstym, bardzo licznym r. 340, biskupi egipscy oświadczyli się za Atanazym, wypędzonym przez euzebjanów. Na siódmym r. 362 i na ósmym r. 363 prezydował św. Atanazy, na których, na wszelki możliwy sposób, starano się ułatwić arjanom powrót do Kościoła. W końcu IV w., r. 399 patrjarcha Teofil aleksandryjski zwołał sobór, na którym potępił origenizm. W V w., najważniejszy sobór odbył się pod koniec 430 r. przeciw nestorjanizmowi, zwołany przez św. Cyrilla, który do listu synodalnego dodał 12 zdań, nazwanych Anatematyzmami Cyriila, na które, mimo prawowiernej ich nauki, powstał Nestorjusz, upatrując w nich apollinaryzm. Nakoniec, sobór aleksandryjski r. 633 zwołany był staraniem patrjarchy Cyrusa, który, celem pojednania z Kościołem teodozjan, sekty monofizytów, ułożył wyznanie wiary w 9 artykułach o dogmacie Trójcy N. i Wcieleniu, z których osobliwie siódmy artykuł odnosi się do monotelizmu. (Fritz). X. M. G.
Aleksandryni (ich nauka moralna). Aleksandrynami nazywają się żydzi, którzy, przez pobyt swój w Aleksandrji i w ogóle w Egipcie, zapoznali się z grecką i wschodnią literaturą i ztąd przyjęli pewien odrębny kierunek religijny i moralny. Wielu z nich zachowało co do istoty naukę starotestamentową, a tylko formę zapożyczali od filozofji aleksandryjskiej;
