Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.1 196.jpeg

186

Ameryka.

do dawnej dzikości obyczajów. W 1845 liczba katolików wynosiła 14,000, na ogólną ludność tego kraju 120,000. Apostolskim wikarjuszem mianowany był w r. 1845 lazarysta Odin; w r. 1849 utworzono djecezję Golveston, a jego pierwszym biskupem był Odin, pod którego gorliwém przewodnictwém i przy pomocy zasiłków missyjnego stowarzyszenia w Lyonie, Kościół katolicki cokolwiek podniósł się w tym kraju (Annales d. l. prop. d. l. foi, 1842 List., r. 1851 Wrześ.). Dziś katolików 80 do 100 tysięcy, 33 kościoły murowane, 22 drewniane. Księży zaledwie 50, a z nich ⁴/₅ francuzkich. Przypada więc tu 1 ksiądz na 2,000 kat. i na 223 mil kw. Zakonnicy: benedyktyni od 1860 r., lazaryści, maryici, bracia szkół chrz., zmartwychwstańcy, urszulinki. Floryda, w r. 1512 zajęta przez Hiszpanów, otrzymała katolickich missjonarzy dopiero 1539 r. Pierwsi ci missjonarze zginęli razem z dowódcą hiszpańskim, któremu towarzyszyli. Późniejsi missjonarze z r. 1549, 1566 i 1569 znaleźli śmierć męczeńską między dzikimi, których nawracać przybyli. W kilku hiszpańskich kolonjach, które zostały założone w tym kraju, przebywali franciszkanie i pracowali nietylko nad zbawieniem własnych rodaków, lecz i nad nawracaniem pogańskich krajowców. Niektóre pokolenia, jak np. Apalachowie, przyjęły Chrzest Św. Dalszemu rozszerzeniu się chrześcjaństwa przeszkodziły krwawe zatargi między Hiszpanami, Anglikami i Francuzami, których teatrém był ten kraj (Wittmann Gesch. d. Miss. II 573). W francuzkiej kolonji Luizjanie, gdzie od 1723 r. pracowali kapucyni i jezuici, w 1793 r. ustanowione było biskupstwo Luizjany i Florydy, zkąd powstało później biskupstwo Nowego Orleanu (ob. Stany Zjednoczone). — Środkowa Ameryka, łącznie z międzymorzem Panama, za czasów hiszpańskiego podboju była zamieszkaną przez różne plemiona, które na tym samym, co Aztekowie w Meksyku, stopniu ukształcenia się znajdowali. W r. 1540 powołani przez gorliwego biskupa Guatemali Marroquina, franciszkanie przybyli do tego kraju. Równie, jak ich bracia w Meksyku, odznaczali się oni prawdziwie apostolskiemi cnotami. Ich ubóstwo i łagodność jednały serca krajowców. Szczególniej odznaczyli się między nimi: Gonsalvus Mendez, † 1582, Franciszek Colmenar, Alfons z Salony i wieleb. Alfons Betanzos (ob. Gonzaga l. c. p. 1335). W r. 1564 utworzyli tu franciszkanie oddzielną prowincję SS. Nominis Jesu, obejmującą 15 konwentów, które, w prostej linji od północo-zachodu ku południo-wschodowi, rozciągały się na odległość 500 mil włoskich. W r. 1587 mógł już dziejopis serafickiego zakonu, Gonzaga, utrzymywać, ze cały ten kraj jest chrześcjański. Ozdobą tego kościoła był bogobojny Franciszek de Bethencourt, założyciel zakonu betleemitów, jedynego zakonu, który wyszedł z Ameryki. Czwartym ślubem betleemitów jest pielęgnowanie chorych; trzymają się oni reguły św. Augustyna, ich szpitale rozrzucone są po całej Ameryce. W niektórych miejscach utrzymują dla górników szpitale podziemne. Dominikanie także zjednali sobie nieśmiertelną sławę, nawróceniem niedostępnego „kraju wojowniczego” na północ Guatemali. Piotr Angulo i Ludwik Cancer szczególniej się w tej missyi odznaczyli. Pomimo to, nie udało się całkowicie wytępić bałwochwalstwa. Jeszcze teraz przechowują się całe pogańskie pokolenia w lesistych okolicach, tak zwani bravos, barbaros. — Biskupstwa: 1) Arcybiskupstwo Guatemali, ustanowione w 1534 r., jako sufraganja Meksyku, w r. 1742 zamienione na arcybiskupstwo. Dwaj biskupi: Marroquin, † 1563 i Fernandez de Cor-