Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.1 205.jpeg

195

Ameryka.

skupa, ale katolicy udaremnili ich liberalne zamysły. Obecnie większość izby deputowanych, prezydent i ministerjum są szczerze katolickiemi. Biskupstwa: 1) St. Jago 1561; 2) Concepcion 1564, z początku w Imperial, od 1626 przeniesione do Concepcion; 3) Coquimbo czyli Serena 1842; 4) San Carlos w 1843, głównie w celu nawracania Araukanów ustanowione. Probostw 141, wiernych 1,453,656. Biskupów rząd nominuje, pensja ich wynosi 6,000 rs. Duchowieństwo liczniejsze, niż poprzednio, ale wcale jeszcze niewystarczające; szanowane bardzo, wykształcone i wpływowe. Djecezjalne synody w St. Jago 1628 i 1688 (Alcedo, IV 498). Połączone prowincje Rio de la Plata (rzeczpospolita Argentyńska). Zaraz po zdobyciu tych krajów, rozpoczęły się usiłowania zaprowadzenia w nich chrześcjaństwa, lecz wydały one mniejsze niż gdzieindziej rezultaty. Przyczyną tego były ciągłe wojny Hiszpanów z krajowcami i bardzo słaba kolonizacja. Jezuici założyli w Cordowie kollegjum, z którego światło nauki Chrystusowej rozchodziło się między pogan, kollegjum, które jeszcze w ostatnich czasach wzbudzało podziwienie podróżników (Caldcleugh, Reisen in Südamerica, in der Weimarer neuen Bibliotek der N. Reisebeschr. Bd. 41 p. 470). Do obecnej chwili wszakże nie wszyscy krajowcy przyjęli chrześcjaństwo. Z powodu nieustannych przewrotów, przez jakie kraj ten przechodził od ogłoszenia niepodległości, aż do 1830 r., życie kościelne ucierpiało tam wiele. Za prezydentury Rosasa (1829—52) Kościół nie mógł sobie wiele obiecywać, jakkolwiek twardy ten człowiek przyrzekł, że „religji tykać nie będzie.“ Faktycznie jednak nastąpiło zerwanie z Rzymem, księży brak był dokuczliwy, stolice biskupie były osierocone. R. 1836 przybyło tam kilku jezuitów, ale, pomimo dobrego przyjęcia od ludu, zostali natychmiast wypędzeni. Po upadku Rosasa (1852), Kościół mógł nieco swobodniej oddychać: rozpoczęły się układy z Rzymem, udaremnił je jednak tamtejszy liberalizm. Klasztory są zniesione, z wyjątkiem 1 franciszkańskiego, 1 dominikańskiego i 2 klasztorów żeńskich. W ostatnich czasach przybyli tam jeszcze lazaryści, augustjanie i jezuici, a z żeńskich zakonów, bose karmelitki, szarytki, dominikanki i kapucynki. Dzisiejsza kościelna prowincja Buenos Ayres zostawała pod metropolją Charcas, i dopiero od 1865 r. stanowi oddzielną prowincję, składającą się z następnych djecezji: 1) Arcyb. Buenos Ayres (Boni Aeris), biskupstwo 1627, a od 1865 arcyb.; 2) Cordova de Tucuman (poprzednio San Miguel) 1570; 3) Salta 1806; 4) S. Juan de Cuyo 1834; 5) Parana 1859. Parafij 164, wiernych 1,190,000. Biskupów nominuje rząd, proboszczów biskup, w porozumieniu z prezydentem. W czasie rewolucji przepadły bogate dochody duchowieństwa, obecnie pobiera ono skromne pensje. — Paragwaj (ob.). — Brazylja. Pierwotni mieszkańcy wschodniej Brazylji dzielili się, za czasów portugalskiego podboju, na dwie klassy: na ucywilizowanych, osiadłych Indjan (Indias masior) i na dzikie hordy, czyli Tapuyas (Neuwied, Reise nach Brasilien). Pierwsi zamieszkiwali tylko wybrzeże morskie i ponieważ dostęp do nich był łatwiejszy, więc też prędzej odszukać ich mogli missjonarze i do przyjęcia chrześcjaństwa skłonić; prawie wszystkie pokolenia prowadzą już teraz życie ucywilizowane. Inaczej rzecz się miała z Tapuyasami. Ukryci w głębi kraju, po niezmierzonych lasach, niedostępni dla kultury europejskiej, pozostali oni w pierwiastkowej dzikości. Nieustraszonym jezuitom udało się wszakże kilka gmin chrześcjańskich między nimi zaprowadzić. Po długiej, mozolnej pracy, skłonili do przyjęcia