Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.1 207.jpeg

197

Ameryka.

Garnier; im pomagały urszulinki, zajmując się kształceniem kobiet. Prace missjonarskie skierowane były głównie ku nawróceniu pokoleń: Abnaki, Huronów, Algonquinów, Illinois i Irokezów. Missja między ostatnimi była najniebezpieczniejszą, gdyż Irokezowie szczególną nienawiścią ku chrześcijaństwu pałali, i z chrześcjańskimi Huronami ciągłą wojnę prowadzili, a jeńców srodze mordowali. W taki sposób zginęli oo. Antoni Daniel 1648, Izaak Jogues 1646, Brebeuf i Lallemand. Zmuszeni przez Francuzów, zgodzili się Irokezowie na przyjęcie oo. Bruyas, Pierron i Fremin, jako missjonarzy. Wkrótce potworzyły się między nimi kwitnące osady, a z pomiędzy nich najważniejsza na terrytorjum francuzkiém S. Xavier de Saul. Do zniesienia zakonu jezuitów, missje pracowały ciągle z pomyślnym skutkiem i, do dziś, po jezuitach między krajowcami pozostały dobre wspomnienia. Z utęsknieniem wyglądają „czarnej sukni“, któraby ich modlić się nauczyła. Najbogatsze owoce przyniosły missje między dzikimi pokolenia Illinois, prowadzone przez oo. Marquette w 1673, Daloës i Gravier. Niestety, plemiona te nikną w zetknięciu z coraz dalej posuwającą się kolonizacją europejską. W 1850 umarł ostatni Indjanin z pokolenia Huronów. Wszystkie pokolenia, zamieszkujące dolną Kanadę, są religji katolickiej. W górnej Kanadzie, znajdują się między Indjanami obszerne gminy chrześcjańskie. Zupełnie zawieszone, od czasu zniesienia zakonu jezuitów, missje zostały na nowo rozpoczęte w ostatnich czasach przez członków tegoż zakonu, między Algonquinami; nawet pokolenia, zamieszkałe na niedostępnych dotąd wybrzeżach zatoki Hudsońskiej, zostały nawiedzone przez jezuitów w 1852 i 1854. W ogóle, przyznać należy, sprawy kościelne stoją dość pomyślnie, szczególniej w katolickiej dolnej Kanadzie (500,000 wiernych). Za czasów francuskiego panowania, Kościół został tu opatrzony w stałe dochody, w wyborne seminarja, od 1664 kierowane przez sulpicjanów, w kollegja do wychowania młodzieży, w klasztory, szczególniej żeńskie (urszulinki, siostry miłosierdzia), którym nawet protestanci gorące pochwały oddają. Do utrzymania zaś tego pomyślnego stanu głównie przykłada się religijność mieszkańców Kanady, którzy prawdziwie szczerą miłością przywiązani są do Kościoła katolickiego. W Kanadzie są następne biskupstwa: 1) Quebec, od 1674 biskup., od 1817 arcybiskupstwo; prowincja ta kościelna rozciąga się na Kanadę i cały prawie Labrador, liczy 968,500 kat., 909 parafji, 800 kościołów i kaplic. Obejmuje biskupstwa: 2) Montreal (Marianopolitana) 1846; 3) Kingston 1826; 4) Toronto 1841, w górnej Kanadzie 5) S. Hyacinta 1852; 6) Three Rivers (Trifluvianensis) 1852; 7) Hamilton 1856; 8) Ottawa 1847; 9) Sandwich 1858. W pozostałych częściach angielskiej Ameryki są jeszcze biskupstwa: 10) St. Bonifacego, dla krajów zatoki Hudsońskiej, w 1847 ustanowione, i 11) apostolski wikarjat Arthabarka od 1863 r., położony na północnym krańcu lądu ameryk., obejmuje angielską Amerykę półn., od zat. Hudsońskiej aż domorza Lodowatego, liczący tylko 6,500 katolików, pomiędzy licznymi dzikimi Indjanami, uchodzącymi przed europejską twardą dla nich cywilizacją. Kościelna prowincja Halifax, obejmuje posiadłości angielskie, leżące na północ i na północo-wschód Kanady, a mianowicie: Nowy Brunszwik, Nową Szkocję, New Foundland, wyspy księcia Edwarda, liczy 300,000 kat. w 7 djecezjach, 149 księży i 302 kościołów i kaplic, 1) Arcb. Halifax 1842 r.; 2) bp. Arichat 1844; 3) St. John 1842; 4) Chatam 1859; 5) S. Johns Terrae Novae 1847; 6) Harbour Grace (Portus graciae)