Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.1 262.jpeg

252

Annaty.

brany i słusznie nazwany Conciliabulum przez sobór lateraneń., na którym réwnież byli posłowie polscy. Szły więc od nas annaty do Rzymu. Dopiero gdy luteranizm owładnął umysły wielu ze szlachty i dał hasło do walki przeciw Papieżowi i duchowieństwu, powstały spory o annaty. Najprzód, pod panowaniem Zygmunta I poczęto narzekać na tę opłatę, jako uciążliwą, i z kraju pieniądze wynoszącą; chciano, żeby raczej na obronę rzeczypospolitej obracaną była. Polska bowiem uważała się za przedmurze chrześcjaństwa przeciw Turkom: chciała więc annat używać na wojnę z tymi nieprzyjaciołmi imienia chrześcjańs. Jakoż r. 1543 król Zygmunt, na nalegania panów radnych świeckich i posłów ziemskich, miał wysłać do Ojca ś. prośbę o annaty, by ich więcej nie dawać do Rzymu. Mówi tam zaraz, iż gdy tego nie da się otrzymać, płacić annat nie będzie się, ani ich wywozić pozwoli (Vol. I, fol. 571, § Satisfaciendo). Te ostatnie słowa statutu obrażały wielu katolików, opuszczono je więc na sejmie następnym r. 1544, gdzie powiedziano tylko: per nuntium annatas impetrare conabimur (Vol. I, fol. 585, § De spiritualibus). Lecz król słów swych nie przywiódł do skutku, czy to dopatrując w nich niesprawiedliwość, czy też uważając się tylko znaglonym do ich wyrzeczenia, na usilne nalegania panów świeckich. Lipski (Decas Quaest. pub. str. 58) za przywódcę przeciwników annat wymienia Przyłuskiego, apostatę księdza. Za Zygmunta Aug., najprzód r. 1547 napisano konstytucję (Vol. II, fol. 729 tit. Annaty), pozwalającą, ażeby annaty zostawały w koronie, na obronę rzptej, nie czyniąc żadnej wzmianki o poselstwie do Rzymu, ani o pozwoleniu Papieża; a potém r. 1569 kazano je składać w m. Rawie, i karę podwójnej takiej summy, jaka do Rzymu imieniem annat płacona była, na nieposłusznych włożono (Vol. II, fol. 782, tit. Annaty). Ustawy te i kary ponowiono pod królem Stefanem r. 1576 (Vol. II, f. 908, § Pan Podskarbi). Nakoniec, pod Zygmuntem III r. 1607 stanęła konstytucja w tych słowach: Do effektu przywodząc Statut, króla Zygmunta dziada, i Zygmunta Augusta wuja naszego, i Stefana, przodków naszych, konstytucje o annatach uczynione, postanawiamy, aby każdy z księży, arcybiskup i biskup, którzy od nas beneficja otrzymywać będą, takową summę, jaką od Rzymu nomine annatae dawają, dać był powinien, koronny do skarbu koronnego, litewski do skarbu w. ks. Lit., w rok po expedycji Sakry, na obronę rptej, sub poena duplicis summae, de bonis mobilibus et immobilibus propriis; in defectu vero de proventibus et redditibus repetenda. O co instygator nasz, ex delatione Officialium Thesauri nostri, czynić będzie powinien, sine intermissione, pod zapłaceniem de suo, tejże summy, z instygacji posłów ziemskich na sejmie, a podskarbi koronny do Rawy to wnosić będzie powinien, i rachunek czynić z tego, a litewski na obronę także rzplitej obracać ma. Ażeby to już w wątpliwość przywodzono nie było, Ojca św. pozwolenia w tej mierze dosiężemy, i choćby też przez jakie przyczyny effektu to nie wzięło teraźniejsze postanowienie, vim et robur suum mieć ma, absque tamen derogatione juris Apostolici (VoI. II, f. 835 i 1602, tit. O Annatach). — Znajdują się w tej ustawie sprzeczności z dawniejszemi prawami, do których niby stosować się miała. Ks. Mik. Dobrocieski, w dziełku napisaném w celu wywarcia wpływu na przyszły bliski sejm, p. t. Informacia o niektórych artykułach etc., Krak. 1607, wyrzeka na śmiałość wyrażeń i niesprawiedliwość tej konstytucji, bo annaty, z prawa Bożego, Num. 18, należą się, a ludzie prywatni, składający sejm, nie mogą niszczyć praw cu-