dzy biskupów przez archidjakonów, jakiego uderzające przykłady, Thomassin (Loc. cit. n. 7. 9. et 10) przytacza, sprowadziło upadek ich znaczenia. Wiele synodów w XII i XIII wieku zajęło się ograniczeniem ich władzy; zabroniono im stanowić sobie officjalstwa i wikarjuszów i uznano, że władza archidjakona jest zawieszona na czas obecności biskupa w archidjakonacie. Jeszcze bardziej ich władza osłabła, skoro biskupi zaczęli na każdą djecezję stanowić sobie wikarjusza jeneralnego i władzę takiego wikarjusza uważano za wyższą, tak, że od jurysdykcji archidjakona do wikarjusza jeneralnego apellowano. Nareszcie, wiele synodów w wieku XIII i XIV coraz więcej odejmowało władzy archidjakonom, mianowicie wizytowanie plebanów, decyzje w sprawach małżeńskich, karanie ważnych przekroczeń duchownych, co wszystko zarezerwowane zostało biskupom i ich wikarjuszom jeneralnym. Sobor trydencki wszystkie te restrykcje zatwierdził i rozkazał, aby nadal sprawy małżeńskie i kryminalne (causae matrimoniales et criminales) już nie przed archidjakona, ale przed samego biskupa były wytaczane (Sess. 24. c. 20. de Reform.); cofnął także archidjakonom prawo śledztwa i karania duchownych nałożników (Sess. 25. c. 14 de Reform.); prawo ekskommunikowania zarezerwował wyłącznie biskupowi (Sess. 25, c. 3. de Reform.); a chociaż zostawił przy archidjakonach prawo wizytowania, to tylko de consensu episcopi i pod warunkiem, że sprawę z tego biskupowi zdawać będą (Sess. 24. c. 3. de Reform.). Wreszcie postanowił sobor, że archidjakoni powinni być magistrami albo doktorami w teologji, lub licencjatami w prawie kanoniczném (Sess. 24. c. 12 de Reform.) W wielu djecezjach archidjakonaty wiejskie upadły jeszcze przed soborem trydenckim, w innych znikły w ciągu XVII i XVIII w., i z tego urzędu już prawie nic, prócz tytułu, nie pozostało. Dzisiaj, albo tej godności po kapitułach wcale nie ma, a czynności, które archidjakonom zostawiono (naprzykład assystowanie biskupowi przy pontyfikaljach i poświadczanie przyjmujących święcenia), spełnia którykolwiek kanonik; albo archidjakonat zachował się tylko jako godność bez żadnych praw dawnych. Najprzód archidjakonat zniknął w kościele rzymskim, ale nie za Grzegorza VII; bo o jedno pokolenie później spotykamy na synodzie w Bari archidjakona kościoła rzymskiego. Później już go nie znajdujemy (Thomassin l. c. c. 20 n. 3). Grecy nie mieli nigdy archidjakonów wiejskich, a katedralnego często zastępował chartophylax i zeszedł on na pierwszego z djakonów. Nawet zaginął sam tytuł archidjakona, został tylko w Konstantynopolu, gdzie archidjakon, przynajmniej w ostatnich czasach cesarstwa Byzantyńskiego, pełnił obowiązki swoje nie w katedralnym kościele, ale na dworze, rozstrzygając niezgody, jakie się pomiędzy duchownymi dworskimi wszczynały, figurując w publicznych ceremonjach i t. p. Szczegóły bliższe u Thomassina: De nova et veteri Ecclesiae disciplina; Binterim, Denkw., t. I. cz. I. st. 386—434; Pertsch, Vom Ursprung der Archidiakonate, Hildesheim 1743; Kranold, Alter der Archidiakonalwürde. (Hefele). X. A. S.
(Z prawa prowinc.). Jakkolwiek dzieje nasze nie podają szczegółów o pierwotnym zarządzie djecezji, niewątpliwie był on jednak takiej samej formy jak na zachodzie, u Niemców i Czechów, od których przyjęliśmy wiarę św. i z którymi mieliśmy ciągłe stosunki. Ale wówczas już archidjakoni tracili tam ów wielki wpływ, jaki wywierali na sprawy docze-
