Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.1 389.jpeg

381

Archiwa.

swe archiwum, przywileje i dochody każdego beneficjum spisać, rejestra czyli skorowidze poczynić i wiedzieć o dłużnikach i osobach, mających jakie obowiązki względem kościoła. Dla tego synod chełmiński r. 1605 kanonikom katedralnym każe wyszukać dowodów na dochody kościołów, a po zrobieniu z nich dokładnych wypisów, dokumenty w miejscu bezpieczném przechować; przyczém przypomina im kary przez sob. tryd., Sess. 22. c. 11. wymierzone na biorących udział w pokrzywdzeniu własności kościelnej i zaleca pilność w jej strzeżeniu. Synod kijowski r. 1762 podaje środki ostrożności, a mianowicie: aby kapituła w miejscu odpowiedniém miała archiwum zamykane na dwa zamki, które otwierać można jedynie za pozwoleniem kapituły, na co ta powinna zbierać sekretne vota swych członków. Gdyby zachodziła potrzeba wydania dokumentu, wtedy gdy kapituła nie zwykła się zgromadzać, officjał będzie mocen wydać pozwolenie na piśmie, ale to tylko w nagłej potrzebie; w oddzielnej księdze zapisze się rodzaj dokumentu i obowiązek w pewnym czasie powrócenia go. Wynoszący zaś dokumenty bez upoważnienia, wpadną ipso facto w suspensę a divinis, od której nie będą zwolnieni, aż zwrócą zabrane pismo, jakie kolwiekby ono było, a nadto ukarani będą dowolnemi karami przez biskupa. Ku lepszemu bezpieczeństwu archiwum, stanowi, iżby na przyszłość wyznaczano co dwa lata dwóch kanoników, którzyby od archiwum mieli dwa różne klucze, lecz tak, aby co rok jeden się zmieniał, a drugi pozostał z roku przeszłego. Odbierać będą archiwum przez akt urzędowy, spisawszy inwentarz ksiąg i dokumentów, w obec deputowanego z kapituły i w tenże sam sposób oddadzą je innym. Szczegółowy spis wszystkich papierów ma być w oddzielnej księdze, która na zawsze w archiwum pozostanie. W Wilnie inaczej sobie poradzono: tam bowiem Eustachy Wołłowicz, biskup, ustanowił w katedralnym kościele nowy urząd kanclerza djecezjalnego, któryby był zarazem kanonikiem, a szlachcic Aleksander Kalecki fundusz na niego zapisał (X.. Przyałgowski, Żyw. bisk. wil. II 87). Obowiązkiem jego było czuwać nad całością dachu izby archiwalnej, nad jej zamkiem i porządném ułożeniem aktów, tak biskupich i kapitulnych, jak djecezjalnych, które podług dokumentów i parafji miał rozdzielić, oraz utrzymywać alfabetyczny spis, czyli reportorjum papierów (synod r. 1717). Synod r. 1744 przypomina mu nadto, że, z ustawy fundatora, kanclerz powinien ciągle rezydować w Wilnie, zwłaszcza w czasie sześciu miesięcy, t. j. Kwietnia i następnych, a to pod karą odmówienia mu półowy pensji. Wydane przez siebie oryginały przywilejów i t. p. ma w ciągu trzech miesięcy ściągnąć do arch., a ociągających się w tém, powinien co najprędzej donieść władzy djecezjalnej. Wstępu do arch. nikomu dozwalać nie może, chyba w swojej obecności, lub w obec osoby zaufanej, jego miejsce zastępującej. Do tego kanclerza należało czynić wpisy spraw (inscriptio) w trybunale litew. w imieniu księży, by ich nie odwodzić od obowiązków paraf. Synod wileń. r. 1685 poleca mu dopilnować protonotarjuszów, iżby o swej nominacji w ciągu trzech miesięcy zawiadamiali biskupa, pod zabronieniem spełniania ich obowiązków. Jerzy Tyszkiewicz, bisk. żmudzki, ustanowił w swej djecezji podobnegoż kanclerza (na synodzie r. 1639). Chciał nim mieć jednego z członków kapituły. Tak w Wilnie jak na Żmudzi kanclerz, obejmując swe obowiązki, składał przysięgę. Rota jej w synodach żmudz. r. 1639 i 1752. Antoni Tyszkiewicz, biskup, zobowiązał do niej i zastępcę kanclerza, wice kanclerza. Tenże biskup zabrania wy-