żydzi wielką uroczystość corocznie obchodzili. Tam to zapewne zmyślony został wspomniony list, aby podnieść wartość przekładu aleksandryjskiego, przez nadanie mu nadprzyrodzonego początku. Według św. Justyna i Klemensa aleksandr., każdy z owych 72 tłumaczów miał w osobnej celi przełożyć Biblję, a potém, gdy zeszli się, porównywać swe tłumaczenia, i pokazało się, że wszyscy jednakowo przełożyli (S. Justini, Apolog. I § 31. Cohortatio ad Graecos c. 13. Clem. Alex., Stromat I, 22). Św. Epifanjusz (De ponderib. et mensur. c. 3) powiada, że było tylko 36 cel, w każdej po dwóch tłumaczy i jeden notarjusz. Św. Hieronim (praef. in Pent.) cele liczy do bajek. Całe zresztą opowiadanie odpowiada bardzo dobrze okolicznościom ówczesnym, z wyjątkiem tylko, że należy je odnieść do Ptolemeusza I. r. 320—284, a zwłaszcza do ostatnich lat jego, bo wtedy żył Eleazar arcykapłan, brat Szymona sprawiedliwego (ob. Scholz, Einleitung. I § 146 str. 363, i Hug, De Pent. versione Alex. Frib. 1818). Porównaj art. Przekład Biblji aleksandryjski. Tenże Aristeasz miał napisać historję żydowskiego narodu, którą czytał jeszcze Euzebjusz (Praepar. evangel. 9, 25) i z niej kilka fragmentów przechował (ib. 8, 2). X. W. K.
Arystotelizm scholastyczny. Wyrażenie to oznacza ów rodzaj filozofji, jaki powstał z połączenia scholastyki (ob.) z filozofią arystotelesową. Wyraz jednak „scholastyka“ sam nie ma ściśle określonego znaczenia. Ritter (w swojej Historji filozofji) słusznie powiada, że wyraz ten dopiero po średnich wiekach używany był na oznaczenie tego wszystkiego, co do szkoły należało. Najwłaściwiej więc rozumiećby przezeń należało naukowe owo wykształcenie myśli chrześcjańskiej, jakie się wyraziło w filozofji i teologji średniowiecznej. Ale ograniczenie tego pojęcia do czasu tylko wieków średnich, nie odpowiadałoby rzeczywistości, skoro ten sam kierunek, który w średnich wiekach nazywa się arystotelesowsko-scholastycznym, widzimy w greckim kościele przed średniemi jeszcze wiekami, w epoce ojców Kościoła. Nie krępując się przeto niedokładném tém wyrażeniem, a mając głównie na baczeniu rzecz, jaką ono oznacza, przez arystotelizm scholastyczny rozumieć będziemy filozofję chrześcjańską, jaka się wyrobiła myślą chrześcjańską, po przyjęciu przez nią filozofji arystotelesowej. Różni się więc arystotelizm scholastyczny i od każdego prostego wznowienia arystotelesowej filozofji, i od tych kierunków filozofji, jakie się rozwijały niezależnie od wpływu arystotelesowego (jak system Scota Erigeny i późniejszy mystycyzm, a równie i platońsko-chrześcjańska filozofja, opierająca się głównie na Platonie). Tym bardziej nie należy tu arystotelizm, połączony z innemi systemami religijnemi, jak z nowoplatońską filozofją religji i z mahometanizmem. Rozumie się jednak, że w historji arystotelizmu scholastycznego, wszystkie te kierunki filozoficzne mają swoje znaczenie, bo nie mogły być bez wpływu na różne jego koleje. Tak zewnętrzna pobudka obrony nauki chrześcjańskiej przeciwko napastującym ją filozofom pogańskim, jak i umysłowa potrzeba głębszego wyrozumienia tej nauki, skłoniły myślicieli chrześcjańskich wcześnie, bo w drugim zaraz wieku Kościoła, do badań filozoficznych, szczególniej zaś do badania filozofji dwóch najwyższych myślicieli greckich, Platona i Arystotelesa. Ojcowie św. i pisarze pierwszych wieków Kościoła, jakkolwiek wyłącznie żadnemu nie hołdowali filozofowi, częściej jednak używali Platona jak Arystotelesa. Nie zamierzali oni bowiem podawać całego systematu filozoficznego, a w wielu szczegółowych punktach Plato bliższym był chry-
