w Saintogne, 8 Lut. 1550. Matka jego umarła, wydawszy go na świat. Ojciec dał mu dobrych nauczycieli i chciał jak najstaranniej wychować. Młody d'Aubigné tak dalece odpowiedział jego życzeniom, iż w szóstym roku mógł już czytać po łacinie, grecku i hebrajsku, w ósmym przekładał na język francuzki z greckiego, platanowego Krytona i ojciec obiecał mu wydrukować tę pracę, z portretem tłumacza na czele. Mając lat trzynaście, towarzyszył ojcu przy oblężeniu Orleanu i dał dowody szczególniejszej zimnej krwi i odwagi. Ojciec jego umarł z ran, poniesionych w tej wyprawie, i nie zostawił nic swojemu synowi, prócz sławy i długów. Młody sierota, licząc na to, iż z bronią w ręku prędzej się czegoś dosłuży, niż piórem, oddał się na usługi Henryka IV, króla Nawarry, który też szybko go awansował na szambelana, marszałka, gubernatora Maillezais i wice admirała Gujenny i Bretanji. Był on ulubieńcem królewskim, lecz szorstkość charakteru naraziła go wkrótce na utratę łask monarszych. Napisawszy uszczypliwą tragedję Circé, obraził na siebie królowę matkę'. Mimo to jednak, oddał on wielkie usługi Henrykowi IV w wojnach, jakie musiał prowadzić dla zdobycia swojego królestwa. Był on zawsze tam, gdzie groziło największe niebezpieczeństwo, przez co, zdawało mu się, iż nabył prawa mówienia zawsze prawdy królowi. Napróżno żalił się na niewdzięczność Henryka. Skargi jego były daremne; widział się tedy w konieczności opuszczenia dworu i zamieszkania na swém gubernatorstwie w Maillezais. Królowa matka była nieubłaganą. Po śmierci swojego władcy, d'Aubigné przepędził lat kilka w ustroniu, osładzając sobie chwile wolne od publicznej pracy, pisaniem historji swych czasów (1550—1601). Dzieło to jego odznacza się śmiałością w sądach i tchnie nienawiścią dla Henryka III; pierwsze dwa tomy wyszły za przywilejem królewskim, trzeci nie otrzymał prawnej autoryzacji. D'Aubigné wydał go własnym nakładem, lecz zaledwo wyszedł z druku, gdy parlament skazał całe dzieło na spalenie, a autora na karę śmierci. D'Aubigné schronił się do Genewy, ożenił się z bogatą wdową w 1662 r. i mieszkał tam aż do śmierci. Um. w 1630 r., mając lat 80; zwłoki jego pochowane zostały w kościele św. Piotra. Sam napisał dla siebie nagrobek. Miał on z pierwszego małżeństwa (z Zuzanną de Lezay) kilku synów, między innymi Konstantego, ojca słynnej pani de Maintenon. Oprócz wyżej wymienionej historji, wydał on wiele pism dramatyczno-satyrycznych. Tu wspomnimy dzieła: Confession catholigue du sieur le Sassy; Libre discours sur l'état présent des églises réformées en France (1625) i Histoire secrète de Théod. Agrippa d'Aubigné, napisaną przez niego samego, która to autobjografja, jakkolwiek rażąca miłością własną, podaje wiele interesujących i zkądinąd nieznanych szczegółów. Cf. Biograph. universelle ancienne et moderne. (Düx).
Auch (Augusta Auscorum), arcybiskupstwo w południowo-zachodniej Francji; do metropolji tej należą biskupstwa: Aine, Bajonna i Tarbes. Do 1790 należało 10 biskupstw. Miasto było stolicą dawnych Waskonów, później hrabstwa Armagnac. Jako biskupstwo sięga IV w.; arcyb. od IX w. Djecezja obejmuje departament Gers, liczy 307,000 dusz, ma 4 probostwa pierwszej klassy, 25 drugiej, 439 trzeciej, 131 wikarjatów i 17 kapelanji. Seminarjum liczy 79 alumnów; prócz tego jest i małe seminarjum. Są tu bracia nauki chrześcjańskiej, karmelici, urszulinki, siostry szpitalne od Krzyża św., siostry zwiastowania i inne kongregacje żeńskie. Roku 1068 odbył się tu sobór pod legatem papiezkim Hugo-
