prawie na wszystkie artykuły, lecz żądali, aby je Papież zatwierdził. Sejm został zamknięty 30 Czerwca 1548 r. W mowie, zamykającej posiedzenia sejmu, cesarz obiecał starać się o to, aby sobor w Trydencie dalej obrady swe prowadził, celem przeprowadzenia prawdziwej reformacji i aby wszyscy, duchowni i świeccy przedstawiciele narodu niemieckiego, udział w nim przyjęli. (Haas). J. N.
Augsburgskie synody. Literatura. Khamm, Hierarchia Augustana, 1709; Steiner, Synodi dioec. Augustanae, t. I. et II, Mindelheim 1766; Steiner, Acta Selecta Eccl. Aug., 1785; Harzheim, Concilia Germaniae; Braun, Gesch. d. Bischofe v. Augsb, 4. vol. 1813—1815. — Historja. Synody djecezjalne augsburgskie idą z biegiem historji ogólnej Kościoła niemieckiego i noszą ślady ducha każdej epoki, w której się odbywały. I. Z epoki od św. Bonifacego do św. Ulrycha, nie pozostał żaden ślad synodu, ani ustaw synodalnych w tej djecezji. Wiadomo tylko, że biskup Wicterp (Wigbert) był wezwany, wraz ze wszystkimi biskupami bawarskimi i niemieckimi, listem Grzegorza III do św. Bonifacego, na sobór, na którym prezydował ten ostatni (742). Statuty biskupa Simperta (778—808) nie były też statutami synodalnemi, lecz tylko regułą, jaką biskup, będący zarazem opatem w Murbachu, dał swoim zakonnikom (Harzheim, I 378. Petz, Anecd. II). Pewną jest też historycznie rzeczą, że tak zwane synody wiejskie, Synodi per villas (Steiner, Syn. I p. 3—23), odbywały się także w djecezji augsburgskiej, pod wpływem kapitularzy karlowingskich, które zalecały biskupowi, w towarzystwie swego archidjakona, odbywać wizyty synodalne. Codex manuscriptus, zachowany w starej bibljotece katedralnej, pochodzący podług Steinera z IX w., zawiera porządek tych synodów per villas, który jest dosyć zgodny z formułami synodalnemi Reginon'a i Burchard'a. Jest tu tak samo siedmiu przysięgłych świadków synodalnych, ten sam charakter inkwizytorjalny i sądowy tych wizyt biskupich, tyczących się tak świeckich jak i duchownych osób. II. Formalne synody w djecezji augsburgskiej datują dopiero od czasów św. Ulrycha (ob.), który, według bezimiennego autora jego żywota (Vita S. Udalrici, c. 6), odpowiednio do dwóch soborów prowincjonalnych rocznych, zbierał dwa razy do roku swoje duchowieństwo. Sławna jest, po tych soborach pozostała, Oratio synodalis. św. Ulrycha, znaleziona przez Welsera w rękopiśmie neresheimskim (Harzh. III 1. Steiner I 33—41. Braun, Gesch. I 276): rzuca ona światło na smutny stan owych czasów. Welser, Binius, Benedykt XIV i Steiner przyznają ją wyłącznie św. Ulrychowi; ale ponieważ w części prawie dosłownie zgadza się z homilją Leona VI, z mową synodalną biskupa Ratheriusa z Werony, przeto Mabillon (Porów. Acta ord. S. Bened. VII 416) może mieć słuszność, gdy poczytuje ją za formułę ogólną, którą św. Ulrych zastosował tylko w szczegółach do swojej djecezji. R. 1022 biskup Bruno przewodniczył na soborze w Seligenstadt, którego postanowienia obowiązywały jego djecezję. Na miejsce synodów djecezjalnych, natury więcej inkwizytorjalnej, rozpoczynają się od XI do XIII w. synody, noszące przeważnie charakter notarjalny (uprawnienie solenne wielkich donacji, przywilejów, załatwienie sporów w rzeczach doczesnych i t. p.), na których przytem robiono składki synodalne, bardzo częste w tej epoce. Za dowód można przytoczyć synod Waltera z r. 1135 (Harzh., III 330. Steiner, I 71. Braun, II 89) i synod biskupa Konrada (Harzh., III 376). III. Synody niemieckie, posiłkując się dekretem Gracjana, od końca XIII w.
