odbywali wizyty i synody djecezjalne (Acta, p. 236—240). Ale tak ówczesny administrator djecezji augsburgskiej Jan Rudolf de Rechberg, równie jak biskupi Konstancji, Eichstädtu, Frejsingenu i Ratysbony odpowiedzieli, że zachodzi wiele trudności do odbywania soboru, i że ograniczyć się muszą do pilnego odbywania tylko wizyt biskupich.
Augsburgskie wyznanie (Confessio augustana), nazywa się wyznanie wiary, podane cesarzowi Karolowi V, przez luteranów na sejmie augsburgskim 1530 r. Na wyznaniu tém byli podpisani: Jan, książę elektor saski, Jerzy, margrabia brandeburgski, Ernest, książę lindeburgski, Filip, landgraf heski, Jan Fryderyk, książę saski, Franciszek, książę lindenburgski, Wolfgang, książę anhaltski, rajcy i burmistrze Norymbergi i Reutlingen. Autorem tego dokumentu był Melanchton; odpowiednio też do charakteru swego autora, wyznanie to przedstawia wszędzie uderzającą dwuznaczność. Nowa nauka o ile możności przyczepia się tu do starej, i dla tego też, z początku zaraz, luteranie nie dobrém patrzyli okiem na to wyznanie, zkąd tak liczne powstały jego poprawki i odmiany, iż dziś niepodobna odróżnić tekstu pierwotnego, od tych późniejszych poprawek; stare bowiem rękopisy, jak augsburgski, moguncki, i t. d., nie zgadzają się z sobą, a o oryginale nie wiadomo, czy w Rzymie, czy w Madrycie się znajduje. Ale co więcej, nawet obie prace Melanchtona, jego niemieckie i łacińskie wyznanie, nie zgadzają się z sobą. A różnice te wszystkie są nieraz bardzo ważne. Składając cesarzowi to wyznanie, luteranie oddawali mu pod decyzję swoją sprawę, ale oddawali ją tylko pozornie, bo Melanchton, we wstępie swego wyznania, odwoływał się do soboru powszechnego, gdyby do zgody nie przyszło, a Luter zostawiał sobie dawną furteczkę, gdy mówił, iż godzić się należy na zdanie cesarskie, „byleby tylko jego cesarska mość, nic nie wyrzekł przeciwko jasnemu Pismu i słowu Bożemu. Tym sposobem okaże mu się dosyć honoru, bo się nad niego nic nie postawi prócz Boga, który przecie jest wyższy nad wszystko.“ Beyer, kanclerz elektora saskiego, odczytał wyznanie to w języku niemieckim 25 Czerwca 1530 r., w obec cesarza i zebranych stanów. Cesarz słuchał uważnie, nie rzekłszy ani słowa, a następnie wziął w rękę łaciński i niemiecki tego wyznania egzemplarz. Teologowie cesarscy rozpoczęli potém konfutację wyznania (ob. Augsburgskie sejmy). Wszystkie sekty protestanckie, z wyjątkiem starolutrów, czyli prawowiernych, uważają wyznanie, równie jak i inne symboliczne pisma (ob.), za przestarzałe. I robią to bardzo konsekwentnie, bo takie formuły wiary sprzeciwiają się kardynalnej zasadzie protestantyzmu, a mianowicie swobodzie sądu jednostkowego w rzeczach wiary. Ale znowu z drugiej strony, musi się protestantyzm oglądać na te wyznania wiary, ponieważ one są podstawą ich prawnego stanowiska w państwie. Nie rozwiązalna ta alternatywa pokazuje rdzenną słabość protestantyzmu. (Haas). N.
August, pierwszy cesarz rzymski; za jego panowania narodził się Zbawiciel (Łuk. 2, 1). A. pochodził z rodu Oktawjuszów, synem był Kaja Oktawjusza, pretora; urodził się w Rzymie 691 r. od założenia tego miasta, czyli 62 przed Chr. (według ery Dionys.). Juljusz Cezar, jego dziad wujeczny, przyjął go za syna i ogólnym dziedzicem swoim postanowił, August przez wdzięczność przybrał imiona: Kajus Juljusz Cezar Oktawjan. Odznaczający się wielkiemi zdolnościami umysłowemi, i zręcznie umiejący nawet niegodziwe sprawy okrywać pozorami cnoty, łatwo zyskał
