Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.1 501.jpeg

495

Augustyn.

my naszą wiarę, powinna być przez nas zbadaną. Rozum jest źródłem prawdy i podstawą naszej szczęśliwości“ (De Ordine, II. 26. Contra Academ. II 43). Teraz jednak wiara była dlań siłą oczyszczającą z grzechów, zabezpieczającą nas od wszelkiego zamięszania prawdy, wprowadzającą do serca prawdę i zapalającą w niém miłość do Boga. Serce, to człowiek; bez miłości nie ma wiary. Wiedza bez miłości nadyma; miłość bez wiedzy błądzi; wiedza z miłością buduje. — Sława o pobożności i nauce Augustyna wkrótce szeroko się rozeszła; ztąd też, gdy r. 391 nawiedził on przypadkiem miasto Hipponę (Hippo Regius, dzisiaj Bona), wybrany został na pomocnika tamtejszego sędziwego biskupa Walerjusza. Gdy bp wezwał w kościele wiernych do takiego wyboru, wszystkich oczy zwróciły się na Augustyna. Uległ prośbom wiernych i przyjął święcenie kapłańskie, Walerjusz powierzył mu zaraz urząd kaznodziei, zwykle spełniany wówczas przez samych biskupów. Augustyn, z niezmordowaną gorliwością, kazywał, już to w języku łacińskim, doskonale rozumianym przez większą część mieszkańców Hippony, już w punickim. R. 395, po śmierci Walerjusza, został jego następcą. Odtąd Augustyn wywierał nieporównany wpływ na dzieje Kościoła. Pisma uczone we wszelkich przedmiotach religji, filozofji i krytyki, wykład ksiąg świętych, kazania, ciągła korespondencja z cesarzami i wysokimi dygnitarzami państwa, z Papieżem i większą częścią biskupów, zwalczanie herezji, wypełniały cały czas jego, obok gorliwego spełniania obowiązków biskupich. — We wszystkich dziełach Augustyna widać umysł wyższy i przenikliwy. Był on potężnym i niezmordowanym przeciwnikiem arjanów (De Trinitate ll. 15), pryscylljanistów, a zwłaszcza donatystów, pelagjanów i pół pelagjanów. Słowa jego zapalały serca, bo sam gorzał ognistą miłością Boga. Z tego powodu, dają mu na obrazach za godło serce gorejące. Około r. 397, na prośby Symplicjana, biskupa medjolańskiego (o którym wyżej była wzmianka), zajął się wykładem rozdziału 9, 10—29 Listu świętego Pawła do Rzymian i wtedy to już rozwinął naukę o przeznaczeniu, w 2 książkach: De diversis quaestionibus ad Simplicianum, gdzie wybranie Jakóba, a odrzucenie Ezawa, tłumaczy przez odwieczną sprawiedliwość (aequitas), której człowiek zgłębić nie może, a która spoczywa na woli Bożej. Gdy poprzednio św. Augustyn pisał: „Wierzyć naszą jest rzeczą, lecz to, że dobrze czynimy, sprawą jest Tego, który wierzącym w niego, udziela Ducha Św.,“ teraz nauczał daleko zgodniej z Pismem św.: „Początek nawet wiary i pierwsze pożądanie dobra są dziełem łaski Boskiej. Jeżeli kto trwa w swojej zatwardziałości, nie znaczy to, że go Bóg odepchnął, lecz tylko, że go nie wyzwolił z powszechnego zatracenia, w jakie przez grzech popadł cały rodzaj ludzki; z przyczyn dla nas niepojętych, Bóg nie dał mu, jak innym, środków i sposobności poprawy.“ Porzuciwszy zresztą na chwilę dalszy rozbiór tej kwestji, zajął się Augustyn całością nauki chrześcjańskiej, którą wyłożył w 4 księgach De doctrina christiana, a nadto zasadniczym dogmatem chrześcjańskim Trójcy Św, w 15 księgach dzieła De Trinitate. Oba te dzieła, zaczęte były r. 400; ostatnie dokończył dopiero r. 416. Z czterech ksiąg Augustyna De doctrina christiana, Piotr Lombard (ob.) wziął prawie żywcem pomysł i układ swojej dogmatyki chrześcjańskiej, tak, iż właściwie mówiąc, Augustyn obdarzył wieki średnie krótkim zbiorem, czyli podręcznikiem dogmatycznym. Dzieło De Trinitate jest jednym z najcelniejszych i najgłębszych utworów biskupa Hippony; stanowi ono znakomity postęp