Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.1 517.jpeg

511

Austrja.

ją w oddzielnych osadach, w Banacie i Siedmiogrodzie; należą częścią do Kościoła rzymsko-katolickiego, częścią zaś do greckiego. Ich właściwą ojczyzną jest dawniejsze królestwo Bulgarskie, na południe od Dunaju, obecnie prowincja turecka. Za słowiańskie kraje, w których przeważa słowiański język i narodowość, uważać należy: Galicję, Kroację, Slawonję, pogranicze wojskowe, Dalmację, Istrję, Gorycję (Goerz), Krainę, Czechy, Morawję i Szląsk. Mniejsza zaś część ludności jest słowiańską w Węgrzech, w województwie Serbskiém, w Banacie temeswarskim, w Styrji, w Karyntji, w Bukowinie i w dolnej Austrji. Salzburg, Tyrol i górna Austrja, nie mają zupełnie ludności słowiańskiej. 2) Niemcy zamieszkują arcyksięstwo Austrjackie, Salzburg, i stanowią ⅔ ludności Styrji, Karyntji i Tyrolu. Niemcy ci należą do południowych plemion dawniejszych Bojoarów v. Allemannów. Dalej, zamieszkują w mniej lub więcej gęstych massach w Czechach, na północo-wschodzie Morawji, w zachodnim Szląsku i w różnych okolicach Węgier. Osady niemieckie znajdują się we wszystkich krajach austrjackich, a najliczniejsze: saskie w Siedmiogrodzie, w ziemi Spiskiej w Węgrzech, w Krainie, w Banacie, w Galicji i Bukowinie. Ogólna summa wynosi 7,917,000 (podług Kolba 9,180,000). Większość wyznaje religję rzymsko-katolicką, reszta należy do augsburgskiego wyznania. 3) Madziarowie, fińskiego pochodzenia, osiedli w środkowych Węgrzech, po obu brzegach Dunaju i Cissy, w tak nazwanej węgierskiej nizinie, dalej w Siedmiogrodzie, gdzie noszą nazwę Węgrów i tamże na pograniczu mołdawskiém, gdzie nazywają się Szeklerami (Siculi). Madziarskie osady znajdują się w województwie Serbskiém, w Banacie i Bukowinie. Ogólna ich liczba jest 5,418,000 (podług Kolba 5,506,000; podług innych 6½ mil.); półowa wyznaje religję rzymsko-katolicką, druga zaś półowa jest protestancka, po większej części helweckiego wyznania, głównie w okolicach Debreczyna i Saros-Pataku; część Szeklerów i nieco Węgrów w Siedmiogrodzie są unitarjuszami. 4) Szczep romański dzieli się na dwie odnogi: wschodnio-romańską i zachodnio-romańską. Do zachodnio-romańskiej należą: a) Włosi, 580,000, w południowym Tyrolu, na wybrzeżu Istrji, w Gorycji, Dalmacji i Kroacji; wszyscy należą do Kościoła rzymskokatolickiego. b) Ladini, 18,000, resztki odrębnego kiedyś ludu, mieszkają, między Niemcami a Włochami, w dolinach Enneberger, Groedner i Abtei. Do wschodnio-romańskiej odnogi zaliczają się: właściwi Romanowie (Rumunowie, zwykle Wołochami nazywani, na Bukowinie Mołdawjanie), 2,903,000. Są to potomkowie dawnych Daków i rzymskich osadników, pomieszanych ze Słowianami i innemi narodowościami, stanowią większość ludności w Siedmiogrodzie; nadto, mieszkają w południowej Bukowinie, we wschodnich komitatach Węgier, w Banacie temeswarskim i na wschodzie pogranicza wojskowego; należą do Kościoła greckiego i grecko-unickiego. Z innych narodowości najważniejsi są Żydzi; ich ludność bardzo szybko wzrasta i w 1871, podług Kolba, wynosiła 1,167,000. Największa liczba Żydów przypada na Galicję, 448,000, na Węgry, 393,000; Styrja, górna Austrja, Salzburg, Karyntja i Kraina prawie nie mają ludności żydowskiej. Prawie wszędzie Żydzi mówią po niemiecku i mają własne synagogi i rabinów. — Cygani, 94,000 (podług Kolba 156,000), lud zagadkowego pochodzenia, który dopiero w początku XV w. przeszedł z Azji do Europy; mieszkają głównie w Siedmiogrodzie, we wschodnich komitatach Węgier, w województwie Serbskiém i Banacie; prowadzą życie koczownicze i zaj-