Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.1 521.jpeg

515

Austrja.

od 20 Wrześ. 1865 r. Ciężkie skutki niepomyślnej wojny 1866 r. skłoniły rząd do zupełnej zmiany systematu. 4 Lut. 1867 r. odwołany został manifest z 20 Wrześ. 1865 r. Potém przyszedł do skutku układ z Węgrami i 22 Grud. 1867 r. nastąpiła sankcja cesarska zmian, zaprowadzonych w konstytucji (Staatsgrundgesetz). Austrja i Węgry tworzą odtąd dwa odrębne państwa, pod wspólną dynastją, ze wspólną armją i reprezentacją zagraniczną. Monarchja obejmuje więc z jednej strony kraje, które przedstawicieli swych wysyłają do Reichsrathu (sejm), noszące ogólną nazwę Cyslitawji (cis-Leitha, rzeka na pograniczu Węgier i Austrji), z drugiej zaś strony kraje „korony węgierskiej.“ — Kraje te są: 1) Dolna Austrja (w dół rzeki Enns), 345 mil kw. aust., 1,954,000 mieszk. 2) Górna Austrja (w górę rzeki Enns), 208 m. kw., 731,000 mieszkańców. Oba te kraje tworzą arcyksięstwo Austrjackie i kościelną prowincję wiedeńską: arcybiskupstwo wiedeńskie, biskupstwa St Pölten (św. Hipolita) i Linz. 3) Księstwo Salzburgskie, 124 m. kw, 151,000 mieszk. 4) Księstwo Styrji 390 m. kw., 1,131,000 mieszk. 5) Księstwo Karyntji 180 mil kw., 336,000 mieszk. 6) Księstwo Krainy, 173 m. kw., 463,000 mieszkańców. 7) Hrabstwo Gorycji i Hradcu, margrabstwo Istrji, cesarskie miasto Trjest, 138 m. kw., 583,000 mieszk. 8) Uksiążęcone hrabstwo Tyrolu i Voralbergu, 509 m. kw., 878,000 mieszk. Na kraje, oznaczone nn. 3, 4, 5, 8, rozciąga się kośc. prowincja salsburgska: arcybiskupstwo salzburgskie, biskupstwa: Trydentu, Brixen, Gurk, Seckau-Leoben, Lavant, jeneralny wikarjat w Feldkirch, w Voralbergu; kraje koronne pod liczbą 6, 7, tworzą prowincję kościelną Gorycji: arcybiskupstwo Gorycji (Görz), biskupstwa: Laibach, Trjest, Capo d’Istria, Parenzo-Pola, Veglia. 9) Królestwo Czeskie 902 m. kw., 5,105,000 mieszk., stanowi kościelną prowincję pragską: arcybiskupstwo pragskie, biskupstwa: Königgrätz, Leitmeritz, Budweis. 10) Margrabstwo Morawji, 386 m. kw., 2,011,000 mieszk. 11) Księstwo Szląskie, 89 m. kw., 511,000 mieszk. Oba te kraje należą do kościelnej prowincji ołomunieckiej: arcybiskupstwo ołomunieckie, biskupstwo Brünn i jeneralny wikarjat w Friedeck. 12) Królestwo Galicji i Lodomerji, z księstwami: Zatorskiém i Oświecimskiém, 1,364 mil kw., 5,416,000 mieszkańców. Galicja obejmuje: a) łacińską kościelną prowincję lwowską: arcybiskupstwo lwowskie, biskupstwa przemyskie i tarnowskie; nadto, część biskupstwa krakowskiego, pod zwierzchnictwem metropolji gnieznieńskiej; b) grecko-unicką prowincję: arcybiskupstwo lwowskie, biskupstwa: przemyskie, sanockie i samborskie, c) ormjańskie arcybiskupstwo we Lwowie. 13) Księstwo Bukowiny, 181 m. kw., 511,090 mieszk, ma tylko greckiego nieunickiego biskupa w Czerniowicach; katolicy zaś łacińskiego, grecko-unickiego i ormjańskiego obrządku zależą od swoich arcybiskupów we Lwowie. 14) Królestwo Dalmacji, 222 m. kw, 454,000 mieszk., stanowi kościelną prowincję Zary: arcybiskupstwo Zary, biskupstwa: Sebenico, Spalato-Macarsca, Lesina (Brazza i Lissa), Raguza i Kattaro. W Sebenico rezyduje także grecki biskup. Kraje wyżej wymienione składają Cyslitawję. W skład zaś „krajów korony węgierskiej” wchodzą: 1) królestwo Węgierskie, 3,728 m. kw., 11,109,000 mieszk. 2) Kroacja i Slawonja, 335 m. kw., 1,015,000 mieszk. 3) Siedmiogród, 954 m. kw., 2,109,000 mieszk. Węgry dzielą się na trzy kościelne prowincje: a) arcybiskupstwo Granu, biskupstwa: Stuhlweissenburg, Raab, Neusohl, Neutra, Fünfkirchen, Steinamanger, Waitzen, Weszprim; grecko-unickie: Eperies, Grosswardein, Mun-