Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.1 525.jpeg

519

Austrja.

konników, Wolfgang Waldner, publicznie r. 1548 wstąpił w związki małżeńskie ze swoją nałożnicą; za staraniem wszakże biskupa, został wydalony i osiadł następnie w Augsburgu. Wolfgang, ówczesny biskup passawski, gorliwy książe Kościoła, z większą energją od Ernesta występował przeciwko nieporządkom religijnym, lecz jemu, również jak i biskupom wiedeńskim, Janowi Nausea i Frydrykowi Nausea, władze austrjackie na każdym kroku zawzięty opór stawiały. I tak, w 1544 r. zabroniono im kogobądź, za przyjęcie nauki Lutra, pociągać do odpowiedzialności przed sąd biskupi, albo też okładać klątwą kościelną. W 1544 ustanowiono komissję wizytacyjną dla dolnej Austrji, celem przekonania się, ilu mieszkańców każdej parafji do nowej nauki przeszło. Jakkolwiek nieszczęśliwie dla luteranów zakończyła się szmalkaldzka wojna (1547), luteranie Austrji, Karyntji, Krainy i Styrji, wnieśli na sejm augsburski (1548) żądanie zupełnej wolności religijnej. Odpowiedziano im jednakże, iż sprawę tę rozstrzygać będzie sobór powszechny. Przeciwko zamysłom sprotestantyzmowania uniwersytetu wiedeńskiego, za pomocą mistrzów i kaznodziejów luterańskich, postanowiono r. 1547, aby nikt nie obejmował katedry, bez poprzedniego egzaminu przed wydziałem teologicznym, i że szlachta synów swoich na naukę tylko do uniwersytetów w Wiedniu, w Ingolsztadzie lub Freiburgu posyłać może. W tym samym roku Ferdynand zalecił wszystkim osobom, posiadającym prawo patronatu, aby natychmiast wakujące beneficja zostały obsadzone. Postanowienia te wszakże pozostały bez skutku. Protestanccy panowie przeprowadzili to, że luteranie mogli się ubiegać o stopnie akademickie w uniwersytecie wiedeńskim i zajmować katedry professorskie: uniwersytet został przeważnie protestanckim; wszystkie świeckie dostojeństwa i urzędy uniwersyteckie przeszły do stronników nowej nauki. Partja luterańska zyskała sobie nawet Ferdynanda, który w uchwałach synodu prowincjonalnego w Salzburgu (1549 r.), określających stosunek duchowieństwa do władz świeckich, widział obrazę praw zwierzchniczej władzy. Ogłoszenie tych uchwał wywołało pomiędzy arcybiskupem i Ferdynandem zatargi, które dopiero za Maksymiljana II, w 1568 roku, załatwione zostały. Jeszcze większy trjumf odniosło stronnictwo protestanckie, skłaniając Ferdynanda do ustanowienia tak nazwanej rady klasztornej, niby dla lepszego utrzymania pozostałych jeszcze klasztorów, właściwie zaś w tym celu, aby je poddać pod zupełną zależność, od przeważających w rządzie, luterskich wpływów. Ustanowiono więc dla każdego klasztoru świeckich dozorców, którzy czuwali nad dochodami, a pozostające, od utrzymania zakonników, pieniądze odsyłali do skarbu. Głównie z pomiędzy luteranów wybierano takich urzędników, którzy, już to przez mianowanie swoich stronników na proboszczów, zależnych od klasztorów parafji, już to innemi środkami pracowali nad szerzeniem herezji. Rada klasztorna mieszała się nawet do służby Bożej, przepisując, ile ma być Mszy odprawianych, w jakim czasie i co ma być śpiewane, jak sakramenta mają być udzielane. Podobne postanowienia wydano dla biskupstwa wiedeńskiego, a burmistrzom i prokuratorom polecono czuwać nad ich wypełnieniem. Przy takim stanie rzeczy, powaga i wpływ Kościoła katolickiego musiały coraz więcej upadać. Na ogólnym sejmie w Wiedniu, 1556 r., protestanci posunęli się do tego, że udzielenie zasiłków na wojnę turecką uczynili zależném od przyznania im zupełnej wolności religijnej i dopominali się o tę wolność, jako o przynależną im, na