Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.1 535.jpeg

529

Austrja.

i opata z Braunau zbudowanych, wbrew zakazowi tych ostatnich, zamknięcie uprawnione reskryptem cesarskim, było dla protestantów pobudką do owego haniebnego wyrzucenia oknem urzędników cesarskich (23 Maja 1618 r.), co w dalszym biegu wypadków było ostatnią iskrą, zapalającą ogromny pożar wojny trzydziestoletniej (ob. Trzydziestoletnia wojna). Napróżno Ferdynand II, który po śmierci Macieja (20 Marca 1619 r.) objął rządy państwa, obiecywał zatwierdzenie listu monarszego, jeżeli Czesi dobrowolnie poddadzą się i uznają go za swego króla. Ufni w pomoc austrjackich, morawskich, szląskich i węgierskich protestantów i unji ewangelickiej, obrali oni (19 Sierp. 1619 r.) na króla elektora Palatynatu Fryderyka V, na dziewięć dni przed obiorem Ferdynanda na cesarza niemieckiego. Lecz bitwa pod Białą Górą roztrzygnęła walkę na korzyść Ferdynanda (8 Listopada 1620 r.). Skutki tej bitwy rozciągnęły się nietylko na Czechy, lecz i na inne kraje korony habsburgskiej, gdyż pośrednio lub bezpośrednio przyjmowały one udział w toczącej się walce. Stany np. austrjackie, zapewniając ciągle cesarza o swoich uczuciach względem niego, wyprawiły na wszystkie strony emisarjuszów, podniecając do walki religijnej przeciwko katolikom, układały plany zajęcia Wiednia, osadzenia Ferdynanda w więzieniu i zgładzenia jego ministrów. Protestanci austrjaccy myśleli nawet o wciągnięciu do wojny sułtana tureckiego, ofiarując mu dziedzictwo Habsburgów. Kiedy jednak, po bitwie pod Białą Górą, położenie Ferdynanda znacznie się poprawiło, protestanci złożyli mu przysięgę na wierność, nie żądając już żadnych szczególnych zapewnień wolności religijnej. W 1624 r. Ferdynand wydał patent, którym było nakazane pastorom i nauczycielom protestanckim opuścić kraje austrjackie w przeciągu 8 dni. Nie religja, lecz jawny rokosz był teraz powodem surowych tych środków. Kaznodzieje nie odważyli się stawiać jakiego bądź oporu rozkazowi cesarskiemu. Następnie cesarz ustanowił katolicką komissję roformacyjną. Komissarze mieli pilnować, aby odtąd nigdzie, nawet w domach, nie odbywano nabożeństw protestanckich, nie prawiono kazań, aby wszyscy mieszkańcy uczęszczali tylko do kościołów katolickich; zalecono pilne przestrzeganie postów, zabroniono udzielać chrztów i ślubów podług nowych obrządków; nikt nie mógł posyłać swych dzieci zagranicę, bez wyraźnego na to pozwolenia. Wszyscy protestanci mieli powrócić do religji katolickiej, przed końcem 1626 r.; ci, którzyby się temu rozkazowi poddać nie chcieli, mogli bez przeszkody kraj opuścić. W dolnej Austrji dopiero w 1627 r. przystąpiono do zniesienia protestantyzmu: edykt cesarski nakazał duchownym i nauczycielom opuścić kraj w przeciągu 14 dni; protestanci bez oporu poddać się musieli. Najsurowiej postąpił Ferdynand II z krajem, który najdalej się posunął na drodze waśni religijnych i zbrojnie powstał przeciwko władzy cesarskiej. Za gwałty, jakie czescy protestanci, w czasie swego trjumfu, popełniali względem katolików, odpłacono im teraz podobną miarą. Pierwszym czynem rewolucyjnego rządu w Czechach, było wypędzenie arcybiskupa z Pragi i opatów z Braunau i Strachowa; zniesiono kollegja jezuickie; jezuitów wydalono z kraju, pod zagrożeniem śmierci, gdyby wrócić usiłowali; na krwawe prześladowania wystawieni byli nietylko księża, lecz i świeccy katolicy. Za krótkich rządów Fryderyka V, katedra w Pradze i kościół jezuitów były zamienione na zbory kalwińskie, zburzono w nich ołtarze, relikwje spa-