ców; — 2. hebr. Asahel, syn Sarwji, siostry Dawida, brat Joaba (II R. 2, 18. 22. I Par. 2, 16), jeden z trzydziestu najwaleczniejszych, stanowiących przyboczną straż Dawida (II R. 23, 24). Podczas walki stronnictwa Dawidowego z następcą Saula, Izbozethem, A. zapędziwszy się w pogoni za wodzem Izbozethowym, Abnerem, przez tegoż zabity został (II R. 2, 12—23); — 3. Lewita, którego wraz z innymi wysłał kr. Jozafat do wsi i miast pokol. Judy, aby nauczali zakonu Pańskiego, II Par. 17, 7—9. — 4. Jeden z urzędników króla Ezechjasza (II Par. 31, 13). X. W. K.
Azaf, hebr. Asaf, Vulg. Asaph. 1. — syn Barachjasza (I Par. 15, 17), z pokolenia Lewi, rodu Gersonitów (ib. 6, 17. 39), za Dawida ustanowiony nad śpiewakami świątyni (I P. 15, 17. 16,5. 25, 6. II P. 5, 12. II Esd. 12, 45); sam pieśniarz znakomity („widzący“ II Par. 29, 30), ułożył kilka psalmów (49 i 72—82, w hebr. 50 i 73—83), jak nadpisy wskazują. Niektóre z nich jednak zdają się być późniejsze, bo dotykają okoliczności po Dawidowych (Huetius, Demonstr. evang. p. 332). Razem z Azafem, cała rodzina przeznaczoną była na śpiewaków przy świątyni (I P. 25, 1) i spełniała te obowiązki później za Jozafata (II Par. 20, 14), Ezechjasza (II P. 29, 13), Ezdrasza i Nehemjasza (I Esdr. 2, 41. 3, 10. II Esdr. 7, 45. 11, 22). — 2. Ojciec Joaha, kanclerza za kr. Ezechjasza (IV R. 18, 18. 37. Isai. 36, 3). X. W. K.
Azazel. W dzień sądny (ob.) składano dwóch kozłów. Arcykapłan stawiał ich przed drzwiami przybytku (w świątyni przed drzwiami części kapłańskiej, świętej) i rzucał losy: jeden „Panu,“ a drugi „Azazelowi“ (Levit. 16, 7. 8). Na którego kozła padł pierwszy los, miał być zabity na ofiarę; drugiego zaś obciążano grzechami ludu i wolno puszczano na pustynię. Nie zgadzają się kommentatorowie, co należy rozumieć pod wyrazem Azazel. Najczęściej rozumieją samego kozła „wypuszczalnego.“ Lecz we wszystkich trzech miejscach Levit. 16, gdzie wzmiankowany jest ten wyraz, zawsze znajduje się on w 3 przypadku, chociaż towarzyszący mu kozioł jest w innym; tak, iż Azazel zdaje się na równi występować z Jehovah. W Lev. 16, 8 „jeden los Panu,“ t. j. na kozła dla Pana (Jehovah) i „jeden los Azazelowi,“ t. j. na kozła, jakby dla Azazela. Tamże w. 10: „a kozioł, na którego padnie los Azazelowi, postawiony będzie żywy przed Panem, aby była nad nim ekspjacja, aby był puszczony Azazelowi.“ Tamże w. 26 „i wypuszczając kozła Azazelowi“ i t. d. To ostatnie miejsce, gdzie kozioł jest wyraźnie w 4 przyp. (jak to wskazuje przyimek hebr. eth), a Azazel w 3-im (jak dowodzi przedimek l), nie pozwala brać wyrazu A. za jedno z samym kozłem, na wypuszczenie przeznaczonym. Z drugiej zaś strony duch prawodawstwa mojżeszowego, tak wstrętny bałwochwalstwu i zabobonom, nie pozwala mniemać, żeby Az. był jakąś potęgą (księciem upadłych aniołów, jakim go mienią podania rabinów i gnostyków), którejby kozła na ofiarę przeznaczano. Porównanie tekstu hebr. z Wulgatą, wykazuje, że Wulgata tłumaczy „Azazela“ raz przez „emissarius“ (wypuszczalny; w. 8. 10 i 26), drugi raz przez „solitudo“ (pustynia, w. 10). A ponieważ źródłosłów Azazela jest wcale niepewny, więc najracjonalniejszém jest przyjąć tłumaczenie, jakie nam podają dawne przekłady i kommentatorowie żydowscy. Wulgaty przekład widocznie jest wzięty z 70; w. 8: τῷ ἀποπομπαίῳ (wypuszczalnemu); w. 10: κλῆρος τοῦ ἀποπομπαίου (los wypuszczalnego)... εἰς την ἔπημον (na pustynię); w. 26: τόν χίμαπον τόν διεσταλμένον εἰς ἅῳεσιν (kozła przeznaczonego na wypuszczenie). Przez
