Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.1 560.jpeg

554

Azja.

się także pragnienie podjęcia na nowo prac missyjnych w Indjach azjatyckich. Nim to jednakże do skutku przyjść mogło, trzeba było usunąć przeszkody, tą razą głównie przez rząd portugalski stawiane. Korona bowiem portugalska posiadała prawa patronatu nad biskupstwami, leżącemi na terrytorjum angielskiém, i używała ich ku wielkiej szkodzie Kościoła. Przy antyreligijném usposobieniu, jakiém rząd portugalski odznaczał się od półowy XVIII w., biurokrocja wszelkiemi sposobami przeszkadzała zaprowadzaniu nowych biskupstw, a w dawnych utrzymywała tylko jeneralnych wikarjuszów, aby dochody do kassy publicznej ściągać. Łatwo więc pojąć, jak w takich okolicznościach i ochota do szerzenia wiary stygnąć i karność kościelna upadać musiała. Kiedy wszystkie usiłowania Stolicy Apostolskiej do niczego nie doprowadziły, Grzegorz XVI zniósł arcybiskupstwo Kotszin i biskupstwo Meliapor, na terrytorjum angielskiém, lecz pod protektoratem portugalskim się znajdujące, a jurysdykcję arcybiskupa Goa ograniczył do posiadłości portugalskich. Łatwo było przewidzieć, że decyzja taka, wywołana koniecznością, da powód do gwałtownego oporu rządowi portugalskiemu. Administrator archidjecezji Goa, z rozkazu rządu, wyświęcił znaczną liczbę księży i obsadził nimi parafje, znajdujące się na terrytorjum angielskiém, właściwych proboszczów poprzednio wydaliwszy. Zdawało się, że Anglicy temu się oprą i prawnych proboszczów utrzymają; lecz nieprzyjazne dla religji katolickiej władze angielskie, przyznały odstępczym osadom katolickim prawo do objęcia na własność kościołów, budynków parafjalnych i całego majątku kościelnego. Tym sposobem około 800,000 osób odpadło od Kościoła katolickiego. Pomimo to, dekret papiezki został przeprowadzony: utworzono jeneralne wikarjaty, liczba missjonarzy ciągle wzrastała, jezuici niezmordowanie pracowali nad nawracaniem odstępczych parafji, i, po niejakim czasie, większa ich część połączyła się z Kościołem. W końcu, administrator archidjecezji Goa poddał się pod władzę Stolicy Apostolskiej, poczém przywrócony został do zarządu djecezji Makao. Odstępstwo tym sposobem zostało usunięte, choć skutki jego do obecnej jeszcze chwili czuć się dają (ob. Goa). Liczba katolików w Indostanie dochodzi do 1 miljona, w francuzkich i portugalskich posiadłościach do 400,000. Protestanci, wspierani przez rząd angielski, wszelkiemi sposobami starają się usadowić w miejscach, zajmowanych kiedyś przez Kościół katolicki. Pomimo to, że władze ich popierają, pomimo ogromnych środków, nie zrobili oni dotychczas nic takiego, co mogłoby zbawiennie wpłynąć na przyszłość Indostanu. W angielskich Indochinach istnieje dawniejsze biskupstwo portugalskie, obecnie wikarjat jeneralny w Malakce, z 36,000 katolików. W państwie Birmańskiém mieszka około 7,000 katolików, pod zarządem jeneralnego wikarjusza. Takaż sama prawie jest ludność katolicka państwa Siamu (wikarjusz apostolski w Juthia), gdzie w ostatnich czasach świetne dla religji widoki otwierać się zaczynają. Mocniejsze nierównie stanowisko Kościoła w państwie Annam, zachwiane było straszliwem prześladowaniem Tu Duca, któremu koniec położyła dopiero wyprawa fraucuzko-hiszpańska (1857—62) (ob. Tonkin). Jest tu 7 wikarjatów jeneralnych, obejmujących pół miljona ludności katolickiej. Niektórzy jeografowie zaliczają część wysp Molukskich do Australji, a mianowicie: Jawę, wyspy Molukskie i Filipińskie. Do Anglików należy Cejlon, Pulo-Penang i północne wybrzeże wyspy Borneo. Na Cejlonie religja katolicka, po długich prześladowaniach, na nowo zakwitła i teraz w dwóch