Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.1 605.jpeg

599

Bakońskie biskupstwo.

Św. Jana Chrzcic. Czyniąc zadosyć życzeniom jego, pisał Papież do arcyb. pragskiego, oraz biskupów wrocławskiego i krakowskiego (u Rayn. a. 1370 n. 7), polecając im założenie biskupstwa w Serecie, oznaczenie granic i wyjęcie go z pod jurysdykcji biskupów halickich odszczepionych, do których dotąd księstwa te należały; nadto, obranie i poświęcenie biskupa dla tej djecezji. Spełnił to następnego roku bp krakowski Florjan (Theiner, Monum. I n. 891 i 894). Są ślady, że zamyślano nawet utworzyć w tych stronach i drugie biskupstwo, tak, iżby Wołoszczyzna i Mołdawja oddzielnych miały pasterzy, bo r. 1374 Grzegorz XI Pap. pisał do arcyb. Granu i Koloczy, aby, przy współudziale króla Ludwika, zbadali, w którém mieście wołoskiém najlepiej byłoby obrać stolicę dla biskupa, jakie dać granice jego djecezji, któremu ją poddać arcybiskupowi i czyby na pierwszego jej pasterza nie można było poświęcić Antoniego, franciszkanina, gorliwie pod ten czas pracującego nad nawróceniem Wołochów (Rayn. a. 1374, n. 9). Snać żniwo duchowne, od czterech lat prowadzone tu przez 25 franciszkanów ze Lwowa i Wilna, pod kierunkiem Mikołaja Melzaka, było tak obfite, iż, dla utrwalenia jego korzyści potrzebną się okazała druga djecezja. Niedługo jednak napady Turków i długie wojny przerwały prace apostolskie i do wykonania zamiarów Papieża nie przyszło. Widać ztąd tylko, że od swego założenia biskupstwo sereteńskie było pod zwierzchnictwem arcybiskupów z Koloczy, aż do w. XV, bez względu na to, że od r. 1387 wojewodowie wołoscy ulegali Polsce. Wtedy to, w skutek sporu o rządy, wynikłego między synami zmarłego wojewody Stefana, młodszy, Piotr, z silniejszém stronnictwem, udał się o pomoc do Węgier, a starszy brat jego, Stefan, do Kazimierza W., kr. pol., 1359 r. Wojna źle wypadła dla Polski: Piotr jednak bał się jéj oręża i r. 1387, gdy kr. Jagiełło wracał z Litwy, spotkał go we Lwowie z dostojnikami kraju, wykonał przysięgę i władzy jego się poddał. Toż samo czynili i późniejsi wojewodowie wołoscy, jak świadczą kronikarze nasi (Kromer lib. 12; Neugeb. lib. 3; i inni). Bulla Jana XXIII Pap., datowana z Rzymu 5 kal. Septemb. pontif. anno 3 (1414), na prośbę króla przenosząc katedrę arcybiskupią z Halicza do Lwowa, między sześciu jej suffraganjami, kładzie biskupstwo cereteńskie (Skrobisz. cap. 3 i 12; Theiner, Monum. II n. 8): odtąd i pod względem rządu duchownego łączy się z Polską Wołosza. To też, celem poprawienia losu księstw obudwóch, Multan i Wołoszy, jakiemu uległy po smutnej bitwie pod Mohaczem (1526 r.), nie jedną przedsiębrano wyprawę wojenną na Turków: wszystkie jednak usiłowania Polski rozbijały się najwięcej o wiarołomstwo Wołochów. Wreszcie, traktatem chocimskim 1621 r., ustąpiono je Turcji, z warunkiem, aby na wojewodów obierała jedynie chrześcjan i przyjaciół Polski, aby religja katolicka doznawała swobody, a królowie polscy byli jej opiekunami. Nie pominięto tego i w traktatach następnych: karłowickim 1699, passarowickim 1708 r. Po upadku Polski, opiekę nad katolikami i Bukowiną, stanowiącą część Multan, dostała Austrja (1777 r.), Rossja zaś Bessarabję (1812) i protektorat nad księstwami (1829). Religja katolicka, jak dawniej tak i dziś, utrzymuje się na Wołoszczyznie jedynie missjami. Franciszkanie największą w tym względzie położyli zasługę. Przeznacza ich kongregacja de propaganda fide; ona też wybiera przełożonego missji (praefectus), pospolicie wykształconego w kollegjum rzymskiém Propagandy.