sciplinis. Dzieło to pozyskało wielką powagę w Europie i kilkakrotnie było wydawane w różnych krajach, pod ogólnym tytułem: De theologicis disciplinis, wydanie najnowsze, pomnożone, r. 1792 w Neapolu (w 10 t. in 4-o), i skrócenie p. t. Synopsis libror. 37 de Theolog. discipl., ed. F. M. Buzzi (Bambergae 1770—73, 5 t. in 4-o). Niektórzy zarzucali autorowi zbliżenie się do błędów Bajusa i Jansenjusza w nauce o łasce. Berti odpiera te zarzuty, w dwóch pismach dołączonych do jego dzieła, po których ogłoszeniu nie był już napastowany. Z pomiędzy teologów niemieckich Stefan Wiest, professor w Ingolstadzie, w swoich Institutiones theologicae idzie za Bertim. Nadto, Berti napisał historję Kościoła pierwszych pięciu wieków: Dissertationum historicarum quos habuit in archigymnasio Pisano, (Florent. 1753—56, w 3 t. in 4-o, 4-e wyd. Aug. Vindel. 1761 4 t. 8-o, potém Bassani 1769 2 t. fol., kontynuacja Cornelii Stephan. ord. cisterc., Pragae 1778 3 t. 8-o), i krótki podręcznik do nauki historji kościelnej: Breviarium hist. eccles, in 8-o (post edit. Venetam, Augus. Vind. 1761, 1768; Vien. 1774 r. 2 v. 8-o; Aug. Vind. 1782 1 v. 4-o), doprowadzony do XVIII w., bardzo pożyteczny z przyczyny bogatego spisu materjałów. Pomniejsze pisma o. Berti, stanowiące 1 t. in fol., wydano w Wenecji. Ob. Fabroni, Vitae Italor. doctrina excell. t. XI, Pisa 1775 r. (Wetzer). W. F.
Bertold, elektor i arcybiskup muguncki (1484—1504), hrabia na Hennenbergu, ur. 1422 r. w Römhild. Obrawszy sobie zawód duchowny, wcześnie dostał się na dwór cesarza Fryderyka III, po śmierci którego doznawał także względów cesarza Maksymiljana. Zostawszy w 1484 r. arcybiskupem mogunckim i elektorem państwa Niemieckiego, starał się o nadanie miastom większego udziału w sejmie rzeszy i o zapewnienie trwałej niezawisłości najwyższemu sądowi państwa (Reichsgericht), i pragnął on także, aby Niemcy zaprowadziły stały podatek na utrzymanie wojska, i tym sposobem zajęły odpowiednie miejsce w rzędzie państw europejskich. Za Fryderyka III jeszcze nie było zapóźno na zaprowadzenie reform, które mogłyby uwolnić naród niemiecki od nieszczęść wojny szmalkaldzkiej i szwedzkiej. Lecz Fryderyk III nie chciał słyszeć o przekształceniach, a Maksymiljan I, w mnóstwo rozmaitych spraw uwikłany, miał czém inném, a nie sprawami niemieckiemi zaprzątniętą głowę. Kiedy się zebrał do Worms sejm, którego duszą był Bertold, celem obmyślenia lepszej ustawy państwa (1495 r.), Maksymiljana wtedy zajmowała myśl o wojnie z Francją i o utrzymaniu się przy koronie cesarskiej, przeciwko Karolowi VIII, który we Włoszech ogłosił się już cesarzem. Staraniem Bertolda sejm zatwierdził stały podatek i sąd najwyższy, lecz najważniejsze sprawy, jak zwoływanie coroczne sejmu i nadanie mu prawa rozporządzana groszem publicznym, nie zostały załatwione. Bertold dążył do zaprowadzenia normalnego stanu we wzajemnych stosunkach stanów i z władzą cesarską, jak również między Niemcami i Stolicą Apostolską, co gdyby przyszło do skutku, Niemcy nie widziałyby rokoszu rycerstwa pod chorągwią Sickingena, wojny chłopskiej, sekularyzacji duchowieństwa i innych wstrząśnień XVI wieku. Maksymiljan umiał wprawdzie utworzyć dla swej dynastji wielką hiszpańsko-burgundzko-austrjacką potęgę, lecz nie posiadał przymiotów przezornego monarchy. Bertold um. 21 Grud. 1504 r. Cf. Ranke,
