(wyd. 2-e 1803 — 1807, 3 t). Ale że najstarsze jego kodeksy nie sięgały przed w. IX, z tego powodu recenzja jego różni się od Griesbachowej, a wielce jest zbliżona do textus receptus. Jedyną zasługą tego dzieła jest, że podaje nam tekst, jaki był w obrębie patrjarchatu konstantynopolitańskiego; zresztą, zamiast posunąć krytykę tekstu, cofa ją. p) Franc. Karol Alter porównał kodeksy wiedeńskie, i najlepszy z nich (Lambecii I) poprawiwszy według pierwszej edycji Stefanowej, wydrukował (Nov. Test. gr., Viennae 1787 2 v. 8-o); dodał tylko warjanty z innych kodeksów wiedeńskich i z przekładów: słowiańskiego, koptyckiego i łacińskiego. Na końcu z samego kodeksu Lambec. dał osobno te miejsca, które w tekscie zastąpił lekcjami edycji Stefanowej. Dzieło więc Adlera można więcej uważać za dodatek do materjału krytycznego, aniżeli za wydanie krytyczne, r) Andrzej Birch, prof. w Kopenhadze, oprócz porównania kodeksów na nowo (zwłaszcza kod. B.), w ciągu podróży swoich po Niemczech i Włoszech zebrał warjanty z rękopismów syryjskich i pierwszy raz użył świeżo odkrytego, przez Jerzego Chryst. Adlera, przekładu syryjsko-palestyńskiego. Jerzy Moldenhauer dostarczył mu warjantów z kodeksów hiszpańskich. Materjały te wydał z tek stemtrzeciej edycji Stefanowej: Evangelia cum variant. Hafniae 1788. Pożar zniszczył to wydanie. W r. 1788 wydał Birch same tylko warjanty Ewangelji i innych ksiąg N. T. Największą zaletą Bircha jest to, że dokładnie porównał kodeks B. i wspomniany przekład syryjsko-palestyński, które to dokumenty najwięcej się zbliżają do tekstu na zachodzie używanego, chociaż oba pochodzą ze wschodu, s) Augustyn Scholz, kan. metrop. koloński, profes. egzegezy przy fakultecie teolog. katolic. w Bonn, † 1852 r., odbył 4 letnią (1818—21) podróż po Francji, Włoszech, Szwajcarji, Palestynie i wyspach Archipelagu, w celu wyszukania dobrych kodeksów[1]. Znalazł rzeczywiście wiele; zebrane warjanty z nich i z innych źródeł (koncylja i ojcowie św.), i według nich krytycznie poprawiony tekst, drukiem ogłosił: Nov. Test. graece. Textum recensuit, lectiones var. subjecit, etc., Lipsiae 1830—36, 2 vol. 4-o. W wydaniu jego, oprócz tekstu i obfitego zbioru materjału krytycznego, znajdują się także Synaxaria (ob.) i Menologium greckie. Największą wartość przypisywał kodeksom konstantynopolitańskim i na nich głównie się opierał. t) Karol Lachmann, prof. berliński, wychodząc z zasady, że odszukanie pierwotnej formy tekstu jest niemożliwém, postanowił przywrócić mu przynajmniej taką, jaką miał na wschodzie od II do IV w. W tym celu porównał niewielką liczbę kodeksów, ale najdawniejszych, nie przypisując szczególniejszej wartości jednej familji przed drugą; bo, mówił, to, na co się zgadzają niepodejrzani, z różnych stron pochodzący świadkowie, musi pochodzić nie zkądinąd, tylko od samych pisarzy św. Opatrzność, dodaje Lachman (w przedm. do swego wyd. s. IX), niejako sprawiła, że najdawniejsi świadkowie (do krytyki tekstu) prawie jednocześnie i z różnych stron pochodzą. Oprócz greckiego te-
- ↑ Tę podróż opisał w dziełku: Biblisch-kritische Reise durch Frankreich, die Schweiz etc., Leipzig 1823.
