lub Nowy Testament; pozwolił tylko mieć Psałterz, Brewjarz i Officia de B. V. Maria, byleby te nie były tłumaczone w języku ludowym[1]. Podobne postanowienia były wydawane później, z okazji begwardów, begwinek (ob.), wiklefistów i hussytów (ob. Fontana op. c. prop. 81 et 82), lecz były one tylko miejscowemi i czasowemi. Zakaz więc czytania nie był ani bezwzględnym, ani powszechnym. Owszem później, zanim się pojawiły protestanckie biblje, wyszło około 800 wydań całej Bibji, lub jej części, a w tej liczbie do 200 w językach ludowych (O’ Connel, A full Repport of the procedings of the great catholic meeting of the catholics of London, 1839). Potrzebę rozszerzenia wspomnianego zakazu wywołały herezje w. XVI. Widząc Kościół, że każde wyznanie zaczęło po swojemu, tendencyjnie, tłumaczyć i objaśniać Biblję[2], zmuszony był temu nadużyciu zapobiedz. Postąpił według zasady: tollatur abusus, relinquatur usus (znieść nadużycie, zostawić użycie). Co było dozwolonémi nie dawało powodu do nadużyć dawniej, pozostawił dozwoloném i nadal. I tak, ponieważ dawniej nie było ograniczenia pod względem Wulgaty, tekstu oryginalnego i przekładu 70, czytanie takowych pozostało dozwoloném i nadal. Ograniczeniu więc podległy tylko przekłady wszelkie nowożytne, w językach żyjących dokonane (in lingua vulgari). Z polecenia soboru trydenckiego (sess. XVIII r. 1562 i sess. XXV ult. De Reform.) wydany i, wraz z bullą Piusa IV Dominici gregis (24 Marca 1564), ogłoszony Index (ob.), między innemi regułami o książkach zakazanych ma i tę: „Cum esperimento compertum sit, si sacra Biblia vulgari lingua passim sine discrimine permittantur, plus inde, ob homimun temeritatem, detrimenti quam utilitatis oriri, hac in parte judicio Episcopi aut Inqui-
- ↑ Prohibemus etiam, ne libros Veteris Test. aut Novi laici permittantur habere, nisi forte Psalterium vel Breviarium,... Sed ne praemissos libros habeant in vulgari translatos, omnino prohibemus. Can 14. Concilia, (ed. Mansi t. XXIII s. 194, ed. Hardouin t. VII s. 176... Niektórzy mylnie ten synod kładli pod r. 1129, aby przyczynę tego zakazu utaić. Synod bowiem tolozański wydał ten zakaz z powodu albingensów, w owych stronach rozgałęzionych.
- ↑ Np. w Biblji przez Lutra tłumaczonej: Rom. 3, 20. „Przez zakon tylko poznanie grzechu.“ Tamże w. 28, „Człowiek bywa usprawiedliwiony przez wiarę samą, bez uczynków zakonu.“ W I Cor. 4, 16, „Bądźcie naśladowcami moimi,“ opuszcza bezpośrednio następujące wyrazy: jakom i ja Chrystusów. Act. Ap. 3, 1, zamiast „na godzinę modlitwy dziewiątą,“ tłumaczy: „modlić się o godzinie dziewiątej;“ aby nie zdawał się popierać godzin kanonicznych pacierzy. I Cor. 9, 5. zamiast: „Iżali nie mamy wolności wodzić się z siostrą niewiastą ..“? tłumaczy: „Iżali nie mamy mocy wodzić ze sobą siostry za niewiastę“ (żonę), aby miał tekst przeciw celibatowi. Mar. 1, 15. zam. „pokutujcie“ tłumaczy: poprawcie się. Wiele innych takich, tendencyjnych przekręceń wykazał konwertyta z luteranizmu Jan Wawrz. Holler, w broszurce (Begründete Ursachen umb welcher willen Johan Laur. Holler, austriacus, von dem luther. Glaubens-Irrthumb ab-und zur Kathol. Wahrh. getretten, Ingolstadt 1654), którą przedrukował biskup strasbur. And. Räss, Die Convertiten t. VII, Freib. 1868. Dokładniej pod tym względem ob. Cherubini a S. Josep, Apparat. biblic., Bruxel. 1704 t. IV, gdzie starannie są zebrane błędy w przekładach: Lutra, Kalwina i innych akatolickich tłumaczy; nadto zdania samychże protestanckich pisarzy, z których widać, że wiele w pomienionych przekładach jest błędów nietylko mimowolnych, lecz i rozmyślnych. Hieronim Emser wyliczył takich błędów 1408 w samej Biblji Lutra. Jak są błędne anglikańskie przekłady, ob. O’Connel A full Repport of the proceding of the great catholic meeting of the catholics of London. Horne, Introductio ad stud. crit. bibl. Grégoire, Hist. des sectes. t. IV s. 407...
