Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.2 400.jpeg

385

Biskupi w Polsce.

cnotę rządcom swych dóbr zalecać, zwłaszcza względem członków kapituły (l. c. i synod r. 1589); nie wolno im wprost lub ubocznie pobierać wynagrodzenia za benedykcje, rekoncyliacje, formaty i t. p., wyjąwszy procurationem et taxam a jure et statuto provinciali concessam, a to pod karą przez arcybiskupa dowolnie naznaczyć się mianą (Const. prov. lib. 4 de simon. p. 255). — Arcybiskup gniez. i lwowski, biskupi: krak., kujawski, poznań., płocki i łucki, zaraz na wstępie do swej katedry powinni byli dać swym kościołom katedralnym kielich złoty, a inni biskupi, mający mniejsze dochody, mniejsze ofiary składać byli obowiązani (synod Łub. 1643 tit. Calices aurei). Tego rodzaju pamiątki już dawniej były w zwyczaju w katedrze włocławskiej (od Pawła Wołuckiego, biskupa) i krakowskiej; synod więc M. Łubieńskiego zamienił je w prawo. Kapituła włocławska po śmierci Waw. Gembickiego, arcybiskupa, który będąc poprzednio biskupem kujawskim nie uścił się z tego obowiązku, od sukcesorów jego żądała pieniędzy na kielich złoty, a Ant. Ostrowski przechodząc na stolicę prymasowską, mocą umowy wypłacił wartość takiego kielicha, w celu obrócenia pieniędzy na restaurację katedry włocławskiej, której skarbiec już wiele kielichów złotych posiadał wówczas. — Władzę wykonawczą (jurisdictionis) biskupi nasi mieli zabezpieczoną ustawami synodalnemi i prawami rzeczypospolitej. Rodzaje spraw, do ich sądów należące, wymieniają Constit. prov. lib. 2 tit. de Foro compet. i Herburt V. Spirituales § Differentias. Wyliczamy je w art. Sądy duchowne. Do spraw prowadzonych w Rzymie lub nuncjaturze, powinni byli na każdym synodzie djecezjalnym wybierać osoby zdolne, a gdyby która z nich umarła, mogli za radą kapituły kogo innego wyznaczyć, aby pełnił te obowiązki aż do przyszłego synodu (Const. pr. ex Conc. Trid. s. 25 c. 10 de refor.). — Interdykt sami rzucać powinni, a tylko w ich nieobecności i za szczególném pozwoleniem mogą to czynić oficjali (Const. prov. lib. 4 tit. de sent. excom. § Obviando p. 349). — W powstałej trudności, lub doznanej krzywdzie, powinni wzajemnie sobie pomagać; pokrzywdzonego radą, zasiłkiem i względami wspierać (Const. pr. lib. 3 tit. de Immunit. Eccl. p. 238); na synodach prowinc. osobiście zasiadać, od czego jednak wolni byli biskupi Litwy i Rusi, którzy, z przyczyny wielkiej odległości, mogli swych delegatów przysyłać (l. c. lib. 1 de off. ord. § Cum ex negl. pag. 77, synod 1628 i 1613). Synody djecezjalne biskup powinien co rok odprawiać sam, lub do tego delegować kogo; zaniedbujący karany być miał 50 grzyw. groszy prag., co synod r. 1567 na 200 dukatów podwyższył. Lecz i biskup karał duchownych nie przybywających na synod. Synod djecezji włocł. 1634 naznaczył 30 grzywien kary na nieobecnych. — b) Członków kapituły mają biskupi uważać za swych braci, grzecznymi się dla nich okazywać, nie ubliżać im w niczém, juryzdykcji ich żadnemi ustawami nie ścieśniać (z sob. tryd. synody r. 1539, 1542, 1544 i 1589). Gdy przy swych kościołach mieszkają, w rzeczach dotyczących zarządu diecezji mają się kapituły radzić, i upomnienia jej z łagodnością wysłuchać (synody r. 1561 i 1589). Również i biskup powinien kanoników naglić o spełnianie swych obowiązków, czuwać aby odprawiali Msze śś., przynajmniej w niedziele i święta, a jeśli mają parafje, to tak często, iżby zadosyć uczynili swemu obowiązkowi; źle żyjących w duchu łagodności poprawiać i nie być pobłażliwym (z sob. tryd. synod 1589). — Na prośbę