dnać mogli, ponieważ, gdyby się na to ośmielili, okazaliby się winnymi powątpiewania o miłosierdziu Bożém. — Boemego dzieła były kilkakrotnie drukowane; liczne pisano do nich komentarze; syn owego proboszcza Richtera, który tak ciężko dał się we znaki marzycielskiemu szewcowi, własnym kosztem wydrukował wyciąg z jego dzieł. Najżarliwszym stronnikiem nauki Boehmego był J. G. Gichtel (ob.),którego staraniem wyszło kompletne wydanie wszystkich dzieł B. w Amsterdamie 1682 r. Schiebler wydał dzieła jego w Lipsku 1841 r. Oprócz Niemiec, dzieła B. najwięcej się upowszechniły w Anglji; tu przetłumaczyli je w XVII w. Sparrow i Taylor; Podarge pracował nad ich wyjaśnieniem, a Joanna Leade, w tymże celu założyła stowarzyszenie filadelfów. Metodysta Wilh. Law wydał nowe tłumaczenie dzieł B. w 1765 r. Filozofja wolterjańska XVIII w. i nowoczesna przyrodnicza filozofja, wspominają o B. z pogardą; pewne uznanie zyskał on za to w szkole Szellinga. Cf. Jakób Boehme, Fr. de la Motte Fouqué, Greiz 1831; J. Boehme’s Leben u. Lehre von Wullen, Stuttg. 1836 (rzecz dosyć lekko traktowana); Die Lehre des teutschen Philosophen J. Boehme von Hamberger, 1844; J. Boehme u. seine Bedeutung für unsere Zeit, von Weisse, w Fichte’go Zeits. für Ph. u. spec. Theol. Bd XIV 1845; Staudenmeier, Philos. des Christenthums; Stöckl, Lehrb. d. Gesch. d. Philosophie p. 566.
Boehmer Justus Henning, ur. 29 Stycz. 1674 r. w Hanowerze, gdzie ojciec jego był prawnikiem; sam równie prawa się uczył w Jenie, został adwokatem w mieście rodzinném, ale wymowa sądowa nie przypadła mu do smaku; kształcił się jeszcze w Halli. R. 1693 został licencjatem, a później professorem prawa. Pozyskawszy względy Fryderyka Wilhelma, miał sobie poleconém czuwać nad stanem uniwersytetu. Przywiązanie do króla nie pozwalało mu przyjąć zyskowniejszych miejsc, został w Halli aż do śmierci, 29 Sierpnia 1749 r. Napisał wiele dzieł, odznaczających się znajomością historycznych źródeł i trzeźwością poglądów. W prawie kanoniczném był stronnikiem systemu terrytorjalnego, którego nauczycielami byli wprzód: Reinkingk i Thomasius. Traktuje on o tém głównie w dziełach: Dissert. de jur. episcopal. princip. evangelicorum, Halae 1712, i w drugiém Jus eccles. protestan. l. 1 tit. XXVIII i XXX, jak równie w Prolog. de systemate univers. jur. can. W zastosowaniu swego systemu zapędził się tak daleko, że panującym, obok praw monarszych, nie wahał się przyznawać: 1) jus disponendi circa ritus, ordines et alia adiaphora; 2) jus modum docendi convenientiorem praescribere; 3) jus moderandi censuras conventionales; 4) jus decidendi controversias theologicas, tam circa dogmata quam circa ritus, i 5) jus convocandi synodos easque approbandi. Cf. Introductio ad jus publ. univers. P. spec. lib. II c. 5 § 21. Główniejsze jego dzieła kanoniczne są: Jus parochiale, Halae 1701, ed. VI tamże 1760; Jus eccl. protestantium, Halae 1714; Instit. juris canon. tamże 1738; Corpus juris can. in duos tomos divisum, Halae Magd. 1747, in 4-o. Napisał wiele rozpraw, które syn jego Ludwik Jerzy zebrał i ogłosił. Wydał także dzieła Piotra de Marca, 1708, i Fleure’go Instit. jur. eccl. 1724—1730. (Hartnagel). W. F.
Bóg. 1) Źródła poznania Boga. 2) Przeciwnicy dowodów rozumowych. 3) Rozumowe dowody bytu Boga. 4) Niedostateczność dowodu ontologicznego. 5) Istota i attrybuty. 6) Attrybuty bytu. 7) Attrybuty działalności. 8) Stosunek Boga do świata. 9) Imiona Boga. — 1. Poznanie
