Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.3 265.jpeg

255

Chełmskie biskupstwo o. g.

wjazd do katedry ch. r. 1619 i zaraz gorliwie zajął się sprawą religji. W celu utrzymania unji, zwiedzał miasta swej djecezji i co rok w nich synody partykularne, czyli kongregacje z duchowieństwem odprawiał. Dobra biskupie zastał zniszczone i tak uszczuplone przez niedozór poprzedników, a chciwość szlachty, iż jednę tylko wieś posiadał. Upomniał się zaraz o własność kościelną, a gdzie nie mógł prawnie, szukał odpowiednich środków, jak np. z Daniłowiczem, skarbnikiem królewskim, od którego dwie wsie bpie odzyskał, wprowadziwszy tam służbę swoją. Po śmierci jego r. 1625 trzymał administrację bpstwa metropolita Józef Welamin Rutski, popierając na tę stolicę 20) Teodora Milaszkiewicza, męża godnego, ale starca, który też umarł w sam dzień poświęcenia swego 1626. Teraz za protekcją tegoż metropolity został bpem 21) Metodjusz Terlecki, który już poprzednio dał się poznać z gorliwości: będąc bowiem na studjach w Wiedniu, zrobił ztamtąd wycieczkę do Węgier, Kroacji i Slawonji, gdzie lud słowacki nawracał, za co od Urbana VIII r. 1629 otrzymał potém tytuł misjonarza apostolskiego. Objął zarząd djecezji w r. 1627 i sprawował go w czasach Władysława IV, w których dyzunici górę wzięli. Mimo to potrafił utrzymać trzodę sobie powierzoną w zasadach unji. Jeździł do Rzymu w sprawie dziesięcin, jakie niektórzy plebani obrządku łacińskiego pobierali od greko-unitów, i r. 1641 otrzymał wyrok przychylny dla swego duchowieństwa, lubo sprawa ta przez lat 40 jeszcze wznawianą bywała. On przebudował starą cerkiew katedralną, a um. 1649 r. Zostający przy boku Terleckiego bazyljanin Atanazy Furs, nazywający się także Bielickim, od miasta Bielicy na Białej Rusi, udał się zaraz do Warszawy, ze staraniami o stolicę biskupią, i otrzymał nominację królewską. W kilka miesięcy paraliżem tknięty, umarł tegoż roku, nie odebrawszy święceń. Niektórzy mieszczą go w rzędzie bpów ch. 22) Jakób Susza, zasłużony zgromadzeniu bazyljanów, z przełożonego klasztoru ch. powołany w r. 1652 na administratora djecezji, a w dwa lata został jej bpem. R. 1661 prezydował na kapitule jeneralnej zakouu swego w Żyrowicach, gdzie go obrano protoarchimandrytą, albo jenerałem bazyljanów, którymi do r. 1666 na tym urzędzie zarządzął. W tymże roku udał się do Rzymu, w interesie dziesięcin, jaki poprzednik jego rozpoczął, i przywiózł wyrok ostateczny na korzyść unitów. Z gorliwością pasterską zajmował się Susza swą djecezją, w której natenczas 633 cerkwi parafialnych liczono. Wiekiem i pracą osłabiony, przybrał sobie za koadjutora Augustyna Łodziatę. Jest też Susza autorem dzieł kilku, napisał bowiem: 1) Cursus vitae et certamen martyrii B. Josaphat. 2) Saulus et. Paulus Ruthenae unionis. 3) Phoenix redivivus; jest to historja obrazu N. M. P. w katedrze chełmskiej będącego, którą najprzód r. 1646 wydał po polsku, powtórnie po polsku 1653 we Lwowie i trzeci raz po łacinie, w Zamościu 1684. Umarł Susza r. 1685. 23) Aleksander Augustyn Łodziata, z archimandryty czyli prowincjała żydyczyńskiego koadjutor, a potém bp. ch. Z gorliwością pełniąc swe obowiązki, umarł w krótce, bo 1691 r. Po nim Niesiecki kładzie niejakiego Małachowskiego, ale Stebelski powiada, że nie ma na to dowodów. 24) Gedeon Wojna Orański, h. Kościesza, od r. 1692 do 1709, w którym umarł. Biskup ten miał długą sprawę z zakonem bazyljańskim o Torokanie, które on chciał przyłączyć do swej archimandrji żydyczyńskiej. 25) Józef Lewicki, h. Rogala, od r. 1709; był na synodzie zamojskim; um. 1730 r. w Poczajowie, jak pisze Stebel-