Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.3 328.jpeg

318

Chronologja biblijna.

Eccl. Vet. Test. t. I), dowodząc, że przynajmniej lata przed-i po-potopowe w tekście hebr. są lepsze niż w 70, i że pod tym względem hebr. nie został nadwerężony. Zwolennicy tej chronologji (t. j. hebr.) usiłowali dowieść jej wyższości nad 70 głównie tém: 1-o, że hebr. nie może być fałszywym, lub zepsutym; 2-o, że Kościół, uznawszy Wulgatę za autentyczny tekst, tém samém przyznał wyższość hebr. Lecz obie podstawy są mylne. Co do 1-o, wiadomo, źe Biblja co do swej istoty (ob. II 282...) błędu żadnego nie zawiera i przechowała się bez skażenia (ob. II 285). Jednozgodność, jaką widać w ogólnych liczbach lat patrjarchów przedpotopowych, jest najwymowniejszym dowodem za całkowitością moralną tekstu. Że jednak niedokładności w przepisywaniu się wcisnęły, rzecz jest widoczna. Choćbyśmy nawet przyznali, że daty w hebr. przechowały się bez skażenia, jeszcze ztąd nie wypływa, żeby hebr. była wyższą nad 70. Można przypuścić, że czy to przez autora, czy też przez kopistów, daty, przynajmniej niektóre, z mniejszą ścisłością zostały podane, lub przepisane (cf. wyżej słowa św. Augustyna De doctr. chr. XV 13); że w genealogjach niektóre osoby zostały wypuszczone, jak tego mamy przykład na Kainanie II (ob.), i co zresztą się zdarza w genealogjach (ob.) biblijnych, a przecie fałszem nie jest i czystości Biblji pod względem słowa Bożego nie uwłacza (cf. Warjanty). Co do 2-o, w jakiém znaczeniu uznaną została autentyczność Wulgaty, ob. I 536. Że nadto dla Kościoła obojętną jest rzeczą ta lub owa cyfra lat, ob. wyżej § 12. Jeżeli więc Kościół uznał Wulgatę za autentyczny tekst, to bynajmniej przez to nie odrzucił powagi 70, i jeżeliby dało się krytycznie wykazać, że ta jest wyższą nad hebr., toby Kościół w Wulgacie ją przyjął. Nawet sama Wulgata używa 70, bo w genealogji Luc. 3, 36 jest Kainan, co się zgadza z 70; a niema go w Genezie, co jest znowu zgodne z hebr. — Wskazaliśmy główniejszych przedstawicieli systematu chronologicznego, opartego na tekście hebrajskim, lecz obok niego byli też uczeni, trzymający się więcej 70. Uczony oratorjanin Morin (Exercitationes biblicae, Paris 1669 f. pars I) pierwszy zaprotestował przeciw chronologji tekstu hebrajskiego, lecz że sam zbyt dalako posunął cyfrę, z 70 wyprowadzoną, przeto głos jego pozostał prawie bezskutecznym. Jednocześnie znakomity chronolog Riccioli, który z wielką erudycją wykazywał (w Chronologia reformata, Bononiae 1669 8 v. f.) wady 70 systematów chronologicznych, do jego czasu wystawionych, wywody swoje zakonkludował tém, że, według tekstu hebrajskiego i Wulgaty, zdaje się, jakoby upłynęło lat 4184, lecz wydaje się prawdopodobniejszą cyfra 70ciu, t. j. 5634 lat; ostatecznie jednak żadnemu systematowi nie przyznawał pewności zupełnej (op. c. t. I s. 250). Z protestantów w tymże czasie Izaak Vossius (Voss) napisał: De vera mundi aetate (1659) i kilka rozpraw p. t. De Septuaginta Interpretibus eorumq. chronologja (1659, 1661 i 1663). Z katolików pod koniec XVII w. żywą toczyli polemikę przeciw hebraistom: Pezron (Antiquité des temps retablie et defendue contre les nouveaux chronologistes, Paris 1687; Défense de l’antiquite des temps, 1691, przeciw Martianay’owi). Nie dowiódł on wprawdzie, aby system przez niego broniony był pewnym, jednak wykazał, że prawdopodobnie w tekście pierwotnym Genezy były zasady chronologji dłuższej i że one lepiej się przechowały w 70, aniżeli w tekście masoretyckim. Możnaby jeszcze trzecią przyjąć szkołę chronologistów, eklektyczną, która nie opiera się przeważnie ani na hebr., ani