był jeszcze za czasów św. Hieronima (Epitaph. Paulae) czczony; ale za czasów Juljana Apostaty zburzony. Z relikwji jego, które wraz z relikwjami św. Jana Chrzciciela miały być spalone, część drobną kilku zakonników uratowało i św. Atanazemu w Jeruzalem ofiarowało. Ztamtąd miały one przejść 463 r. do Aleksandrji, później do Konstantynopola, a 718 r. do Rawenny.
Elizeusz, historyk ormjański, ur. na początku V w., uczeń patrjarchy Izaaka i ś. Mesropa, potém sekretarz księcia Wardana, który, w niepomyślnej wojnie religijnej Ormjan pko Persom, dowodził wojskiem armeńskiem. Prawdopodobnie E. był biskupem Amathumik'u, i w 449 r. znajdował się na synodzie w Artiszat, gdzie episkopat armeński odpowiadał na wezwanie króla perskiego Jezdegarda II, do przyjęcia religji Zoroastra. Odmowna odpowiedź synodu, połączona z krótką apologią chrystjanizmu i odparciem zoroastryzmu, wywołała właśnie ową wojnę, tak zwaną wardańską, której historykiem jest E. Opowiadanie E′a jest jasne i proste, zdania jego rozsądne i trafne, przedstawienie rzeczy żywe. Dzieło rozpoczyna się ze wstąpieniem na tron Jezdegerda 439 r., lecz dopiero od wyboru patrjarchy Józefa r. 441 wdaje się więcej w szczegóły, opisuje prześladowcze zamysły króla perskiego, opór armeńskich książąt i biskupów, zawarty przez nich święty związek i jego dzieje od nieszczęsnej bitwy nad rzeką Techmut w prowincji Artas 451 r., w skutek której wielu przywódców i większa część biskupów dostała się do niewoli i na wygnanie zapędzoną została. W historji tej, w siedmiu częściach napisanej, brak części piątej; szósta zaś na dwie części rodzielona. Część ósma, opisująca prześladowania Ormjan, jest późniejszym dodatkiem i prawdopodobnie drogiej ręki jest dziełem. Pierwsze wydanie wyszło w Konstplu 1764 r., 2 wyd. ib. 1823, 3 wyd. lepsze w Wenecji 1828, 4 wyd. ib. 1838, zawiera nadto objaśnienie księgi Jozuego i Sędziów, pochwałę życia zakonnego, wykład modlitwy pańskiej, kilka homilji i traktat o kanonach kościelnych. Tomasz Ardsruni zapewnia, źe E. napisał jeszcze historję Armenji, która wszakże nie przechowała się do naszych czasów. Neumann przetłumaczył historję E′a na angielski, p. t. The history of Vartan etc., Lond. 1830.
Elwira (Illiberis. Illiberris, Eliberis, Elbira, Elvira), Plinjusz (Hist. nat. III 1 i 4) mówi o dwóch miastach nazwiskiem Illiberis: jedno w Gallji narbonneńskiej, dzisiejsze Collioure, w dep. Roussillon; drugie w hiszpańskiej prowincji Baetica, dzisiejszej Andaluzji. Pierwsze zburzone zostało jeszcze przed Konstantynem W.; drugiego w XVI w. były jeszcze ruiny, niedaleko od dzisiejszej Grenady. E. hiszpańska była stolicą bpią od pierwszych wieków chrześcjanizmu, upadła dopiero od czasu zajęcia Hiszpanji przez Maurów, a ok. r. 1483 zamiast Elwiry zajęła miejsce Grenada, wyniesiona do godności stolicy arcybpiej. E. sławę swoją w historji zawdzięcza synodowi narodowemu bpów z całej Hiszpanji. Jakkolwiek autentyczność aktów tego synodu (ap. Mansi, Concil. II 57—397) nie ulega wątpliwości (ob. rozprawę w czasopiśmie Katholik, Mainz 1819 t. II s. 419), przecież data jego nie jest pewną. Prawdopodobnie odbył się on r. 305 v. 306. Bpi wydali na nim 81 kanonów, które po większej części przeszły do Decretum (ob.) Gracjana. Kanony te, wykład ich i literaturę o synodzie E. ob. Hefele, Conciliengesch. ks. I § 13. O bpach elwirskich ob. Gams, Series episc. s. 34. Kanony 1, 2, 6, 7, 8, 12, 17
