E. Co do greckiego przekładu, notatka zamieszczona na końcu (Vulg. 11, 1) objaśnia, że list o święcie Purim (Vulg. roz. 16) przyniesiony został z Jerozolimy (do Aleksandrji) w 4 roku Ptolemeusza i Kleopatry, przez Dozyteusza kapłana. Gdy jednakże czterech było Ptolemeuszów (Epibanes ok. r. 200, Philometor od r. 181, Physkon ok. 145 i Auletes ok. r. 81 przed Chr.), których żony miały imię Kleopatry, zachodzi pytanie, o którym Ptolemeuszu w Est. 11, 1 jest mowa? Wątpliwość tę rozstrzyga wzmianka (ibid.) o Dozyteuszu kapłanie; gdyż z Józefa Flawjusza (Contra Apion. l. II §. 2) wiadomo, źe pod Ptolemeuszem Filometorem, opiekunem żydów, czynnym był w Egipcie niejaki Dozyteusz. Więc tłumaczenie to dokonane zostało r. 177 przed Chr., który był czwartym rokiem Ptolemeusza Filometora. Lecz notatka powyższa (11, 1) odnosi się tylko do listu o Purim (Vulg. r. 16), dodanego przy greckim tekście, nie do całej księgi E. a tém samém tłumacz tegoż listu suponować każe, że sama księga E. już dawniej przełożoną była na język grecki. Różni się grecki ten przekład od oryginału nietylko tém, że ma na końcu dodatek (10, 4—13) i wspomnianą notatkę (11, 1) o tłumaczeniu, lecz jeszcze w samym tekście rozrzucone są różne dodatki, jako to: 1) na samym początku księgi (przed E. 1, 1. Wulg.) jest opis snu, jaki miał Mardocheusz w 2 r. Asswera, odkrycie spisku, wynagrodzenie za to i nienawiść, jaką ztąd powziął Aman do Mardocheusza (Wulg. Est. 11, 2—12, 6). 2) Kopja dekretu, wyjednanego przez Amana przeciw żydom, idzie po 3, 13. co w Wulgacie zaczyna się od ostatnich słów rozd. XII: Epistolae autem hoc exemplar fuit, i kończy się na 13, 7. 3) Po 4, 8 następuje to, co w Wulg. E. 15, 2. 3. 4) Po 4, 17 idzie Modlitwa Estery i Mardocheusza o odwrócenie grożącej narodowi zagłady (w W ulg. 13, 8—14, 19). 5) Zamiast tego, co hebr. i Wulg. mają w 5, 1. tekst grecki podaje obszerniejszy opis wejścia Estery do króla i przyjęcia jej (Wulg. 15, 4—19.). 6) Edykt Asswera, czyli list o Purim, wydany na korzyść żydów, wtrącony po 8, 13 (Wulg. r. 16). 7) Wspomniany już dodatek 10, 4—13 (toż samo miejsce i w Wulg.), gdzie Mardocheusz przypomina sobie sen, miany na początku, i zastosowuje go do zaszłych wypadków. Części te zowią się deuterokanonicznemi. W dawnej Itali (ob.) znajdowały się one, podobnie jak w greckim tekście. Ś. Hieronim przekładając E. z tekstu hebr. (Praef. in Esth.), wszystkie fragmenty deuterokanoniczne zamieścił osobno, na końcu tej księgi. Części więc Wulgaty, aby odpowiadały układowi tekstu greckiego, takim należy rozmieścić porządkiem: a) 11, 2—12, 6. b) 1, 1—3, 13. c) 13, 1—7. d) 3, 14—4, 8. e) 15, 2. 3. f) 4, 9—17. g) 13, 8—14, 19. h) 5, 1. cf. 15, 4—19. i) 5, 2—8, 13. k) r. 16, l) 8, 14—11, 1. Części deuterokanoniczne przełożył ś. Hieronim z 70 editionis Vulgatae, t. j. greckiej , a nie wziął z dawnej łacińskiej Itali, bo ta ostatnia (ob. Martianay ap. Migne Patrol, lat. 9, 1433) znacznie się różni od tekstu hieronimowego i jest obszerniejszą od greckiego[1],
- ↑ O dawnych przekładach łacińskich księgi E. mówi ś. Hieronim (Praef. in Esth.): Librum Esther variis translatoribus constat esse vitiatum, quem ego de archivis Hebraeorum relevans, verbum e verbo expressius transtuli. Quem librum editio Vulgata (dawna Itala) lacinosis hinc inde verborum sinibus trahit, addens ea quae ex tempore
