w tym samym roku odkrył spisek, w którym miał sen, opisany w 10, 2—12. Widocznie 12, 1. jest tylko powtórzeniem tego, co ma tekst w 2, 21. dalej zaś (12, 2...) rozwinięcie, które tłumacz grecki może niewłaściwie umieścił na początku historji. Lecz jeśli cały ustęp (Vulg. 12, 1—6), będący w przedmowie greckiej, przemieścimy do 2, 21. wszelka sprzeczność znika. Co do nagrody: 12, 5. mówi, że król kazał dać mieszkanie Mardocheuszowi w swym pałacu i podarunki; lecz z 6, 3. widać, iż wola królewska nie została wypełnioną; albo że nagroda była tak małą, iż jej nie uważano za nagrodę, godną króla; albo wreszcie, otaczający króla nie wiedzieli o żadnej nagrodzie. 2) 12, 6. i 3, 4. 5. nie stoją w sprzeczności, lecz wzajemnie się uzupełniają. Aman prawdopodobnie z dwojakiego tytułu nienawidził Mardocheusza: jako potomek Agaga (Cf. I Reg. 15, 33..) i że się widział wzgardzonym przez Mardocheusza. 3) W całej księdze, zamiast imienia Asswerus, grecki tłumacz położył Artakserkses, bo to imię było lepiej Grekom znajome; z tego też powodu Amana uczynił macedończykiem. Z innych zarzutów, do całej księgi się odnoszących, wspomnimy o zarzucie czynionym Esterze, że autor wystawia ją, jako niewiastę czystą i pobożną; ona tymczasem pko zakonowi poślubiła poganina i okazała się okrutną względem synów Amana. Księga przeto, mówią czyniący ten zarzut, pochwalająca takie rzeczy, nie może być świętą. Na to odpowiadamy, że autor nie twierdzi, aby Estera była bez grzechu. Małżeństwa były zakazane tylko z ludami chananejskiemi i sąsiedniemi (ob. Małżeństwo u Żydów); mogła przeto Estera bez obrazy zakonu poślubić Asswera, zwłaszcza, że nie było żadnej obawy popadnięcia w bałwochwalstwo. Względem Amana i jego rodziny użyła prawa odwetu, dozwolonego w Starym Test., i prawa naturalnej obrony życia swego i swego ludu. Rodzina bowiem Amana, gdyby pozostała przy życiu, jeszcze sroższy odwet zgotowałaby żydom. Cf. Veith, Scriptura S. contra incredulos propugn. part. IV sect. 3. Z kommentarzy na tę księgę odznaczają się: Mikołaja Serarjusza (In s. divin. bibl. libros Tobiam, Judith, Esther etc. comm. Mogunt. 1699) i Calmet’a. Ob. także Nickes, De Estherae libro, gdzie autor objaśnia tę księgę świadectwami historyków obcych (tom I) i wykłada proroctwa i psalmy, mające związek z historją Estery (t. II). Z żydowskich kommentarzy ob. Aben-Esrae, Commentarii in librum E., altera recensio hucusque ignota, quam edid. J. Zedner, ed. 2-a, Berolini 1873. X. W. K.
Esteve (czyt. Estev) Eugenjusz Marcin Franciszek, syn hrabiego E., ministra skarbu, ur. 1807 w Paryżu, wstąpił 1827 r. do seminarjum w Issy, r. 1831 został wikarjuszem przy kościele ś. Magdaleny w Paryżu, zajmował się szczególniej dziećmi osieroconemi i założył wiele instytucji dobroczynnych; r. 1833 wstąpił do jezuitów; r. 1841 jako misjonarz udał się do Chin, ocalił i ochrzcił wiele porzuconych dzieci i um. 1848.
Estius (v. Hesselius van Est) Wilhelm, belgijczyk, ur. w Gorkum, z szlacheckiej rodziny panów zamku Est; uczył się najprzód w Utrechcie, potem w akademji lowańskiej. Zostawszy doktorem teologji (22 List. 1580), udał się do Douai, gdzie został proboszczem przy kościele ś. Piotra, profesorem teologji i Pisma ś. i kanclerzem akademji tamecznej; na tém stanowisku um. 20 Wrz. 1613 r. mając lat 71. Obok głębokiej nauki, chwalą jego skromność i pobożność. Najznakomitszém
