Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.5 142.jpeg

131

Euzebjusz.

Grudnia): „Eusebius Vercell. instituta monachorum clericalibus et sacerdotalibus ordinibus adjunxit, primusque in occiduis partibus haec duointer se diversa conjunxit, ut esset in clericis conteratus rerum et accuratio levitarum. Unde ordo clericorum, qui postea regulares canonici dicti sunt, in occidente fuit propagatus, qui a beato Augustino episcopo hipponensi in Africam et ab aliis episcopis in alias provincias evectus est et propagatus“. Z tej duchownej szkoły, jak świadczy św. Ambroży (Ep. 82 ad Vercellen.), wyszło wielu pobożnych i zdolnych kapłanów, wielu uczonych i świętych biskupów, wielu wyznawców i męczenników, dla których E. był nietylko mistrzem, ale i wzorem. Prócz pieczy o swoją djecezję, walczyć jeszcze musiał z arjanami. R. 354 Papież Liberjusz polecił jemu i Lucyferowi, biskupowi z Cagliari, udać się do cesarza Konstancjusza, bawiącego w Arles, i żądać od niego zwołania soboru. Za zgodą cesarza sobór zwołany został do Medjolanu r. 355. Na nieszczęście biskupi arjańscy, popierani przez cesarza, wzięli górę i wygnali biskupów katolickich, nie chcących się podpisać na potępienie św. Atanazego. Po synodzie cesarz napisał list do E’a, chcąc go przeciągnąć na swoją stronę. List ten (Constantius victor, triumphator, semper Augustus, Eusebio episcopo), wyjęty z archiwum wercelleńskiego, zamieszczony jest w Rocznikach Baronjusza (pod r. 355 n. 14). E. wysłany został na wygnanie do Scytopolis (w Palestynie), gdzie arjański bp Patrofil (którego E. nazywa swoim dozorcą) najsrożej z nim się obchodził, nareszcie dom jego został zrabowany, a on sam wleczony po ulicach, wtrącony do więzienia i okrutnie dręczony. Ze Scytopolis przeprowadzono go następnie do Kappadocyi, a ztąd do wyższego Egiptu (Tebaidy), gdzie pozostawał aż do śmierci Konstanejusza. Gdy Juljan Apostata uwolnił wszystkich biskupów z wygnania, E. przybył najprzód do Aleksandrji, gdzie naradzał się ze św. Atanazym, co do przywrócenia pokoju w Kościele, i był na soborze r. 362, na którym postanowiono przyjąć do jedności kościelnej biskupów arjańskich, jeśli tylko błąd swój uznają i szczerze się nawrócą. Z Aleksandrji pospieszył do Antjochji, w celu usunięcia rozdwojenia, jakie powiększył Lucyfer z Cagliari, przez wyświęcenie na biskupa Paulina kapłana, przywódcy eustathjanów i wroga Melecjusza. E. publicznie zganił taki wybór, nie chciał nawet widzieć Paulina, zerwał z popędliwym Lucyferem i opuścił Antjochję, a utwierdzając po drodze dusze chwiejące się w wierze i nawracając obłąkane umysły, przybył przez Illirję do swej djecezji r. 363, gdzie połączył się z św. Hilarym piktawskim i dalej walczył z arjanizmem, popieranym obecnie przez Auksencjusza medjolańskiego. E. um. 1 Sierp. 371 r., mając lat 88. Niektórzy utrzymują, że go arjanie ukamienowali, lecz św. Ambroży w liście 83 wyraźnie go odróżnia od męczenników. a Grzegorz turon. (De gloria confessorum) i inni nazywają go tylko wyznawcą. Baronjusz twierdzi, że można go nazywać męczennikiem, dla tego, że przelał krew za wiarę, gdy był na wygnaniu (Annales ad an. 371 n. 117—119). Kościół czci go jako męczennika 13 Grudnia. Nieco dawniejsze Martyrologia obchodzą pamiątkę tego świętego (natalitia) 1 Sierpnia, inne 15 Grudnia, jako rocznicę jego konsekracji na biskupa. Doszły do nas następujące jego dzieła: 1) Epistola ad presbyteros et plebes quasdam Italiae; Libellus facti ad Patrophilum custodem, cum suis. Oba te dzieła napisane w Scytopolis, znajdują się w Bibliotheca