Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.5 166.jpeg

155

Ewangelje.

(ap. Origen. Παρὶ ἀρχῶν, praef. Opp. I 49), z tego powodu można mniemać, że ś. Ignacy wziął je z ustnej tradycji. Orygenes (tract. VIII in Mat. 19, 19) przywodzi z tejże Ew. historję o bogatym młodzieńcu, podobną do tej, która jest w Mat. 19, 16—24. Inne miejsca z Ew. hebrajskiej cytują: Orygenes (Com. in Jerem. homil. 15, Opp. III 224; Com. in Joan. t. II, Opp. IV 63) i Klemens aleksandryjski (Strom. II 9 s. 453 ed. Potter), lecz tym ich cytacjom nic w naszych Eww. nie odpowiada. Prawdopodobnie Orygenes i Klemens aleks. (ten ostatni nie umiał po hebrajsku) mieli już grecki przekład. Tekst oryginalny Evangelii secundum hebraeos był hebrajsko-syryjski (Euseb. IV 22), czyli syro-chaldejski (Hieronym. adv. Pelag. III 1), był w ręku ebjonitów (Euseb. III 27) i w ogóle w ręku żydów do chrześcjanizmu nawróconych (ib. III 25), których pierwotnie nazywano nazarejczykami (Act. 24, 5. S. Epiphan. haeres. 29, 1). Nie można twierdzić, żeby to była oryginalna Ew. ś. Mateusza, jak to, zdaje się, mniemał ś. Ireneusz (adv. haeres. I 26, III 11; cf. Euseb. III 27), bo 1) Euzebjusz, wyliczając (Hist. E. III 25) księgi śś. Nowego T., zalicza najprzód 4 Ewangelje do liczby ksiąg, których powaga kanoniczna wątpliwości nie ulega, a potém kładzie Evang. sec. hebr. między temi, które jedni uważają za kanoniczne, inni nie; 2) bo, jak już widzieliśmy, były tam teksty, których w żadnej Ew. dziś nie ma. Z późniejszych świadków najlepiej nas może poinformować ś. Hieronim. Mówi on o Evangelium quo utuntur Nazaraei et Ebionitae (Com. in Matth.). Nazarejczycy zaś owi przyjmowali wiarę Chrystusową, lecz obok niej trzymali się zakonu Mojżeszowego (s. Hieronym. ep. 84 ad Augustin.). Św. Hieronim już nie miał greckiego przekładu, lecz oryginał, który nazywa E. juxta hebraeos, E. secundum hebraeos, E. juxta Apostolos (u Orygenesa secundum 12 Apostolos), Evangelium Matthaei hebraicum, a raczej, ut plerique autumnant „juxta Matthaeum,“ albo quod vocatur a plerisque „Matthaei autenticum“ (S. Hieronym. adv. Pelag. III 1. 2; Com. in Mat. 12, 13; in Isai. 40, 9; De vir. illustr. 2. 3; Comment, in Mich.; in Ezech.). Ś. Hieronim przetłumaczył ją 2 razy, lecz oba przekłady zaginęły; że zaś raz ją poczytuje za sam oryginał Mateuszowej Ew., drugi raz mówi o tem z powątpiewaniem, przeto wnosić należy, że owa Ewangelja nazarejczyków musiała być bardzo podobną do Mateuszowej, czyli, że była wprawdzie kopją Ewangelji napisanej przez Mateusza, lecz popsutą dodatkami. Ob. Olshausen, Ueber d. Echtheit d. kan. Evang. s. 40—90; Reithmayr, Einl. § 58. — § 20. Inaczej hypotezę o Ewangelji pierwotnej sformułował Eichhorn (Einleitung in d. N. Test., Lipsk 1804 t. I s. 164), utrzymując, że najnajprzód istniał krótki opis życia P. Jezusa, w którym się mieściły Jego nauki i czyny, od Chrztu z rąk Jana, aż do Wniebowstąpienia. Opis ten nazwał Eichhorn Ewangelją pierwotną (Ur-evangelium) i dodaje, że Marek i Łukasz, jako świadkowie nienaoczni, mniej odstąpili od swego oryginału, aniżeli Mateusz, który, jako towarzysz P. Jezusa, umiał poprawić błędy Ewangelji pierwotnej. Ewangelja pierwotna miała być w języku aramejskim, krótką i niezupełną. Początek jej najwierniej przechował się w Marku; reszta jej tekstu niejednakowo, raz wierniej u Mat., drugi raz u Mar., trzeci raz u Łukasza; co w którym jest z Ewangelji pierwotnej łatwo rozpoznać z prostoty opowiadania: który fakt jest najprościej opowiedziany, ten ma być najwierniej wzięty z Ewangelji pierwotnej. Eichhorn mniema, że tekst oryginalny tej Ewangelji pierwotnej