Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.5 174.jpeg

163

Excessa.

tylko rzeczywiście niemoralne i same w sobie niegodziwe czynności i nałogi, jak: pijaństwo (c. 1, 3, 5, 9 Dist. XXXV), chciwość (c. 3 Dist. XXIII), skąpstwo (c. 2 Dist. XXII), lichwę (c. 4 Dist. XLVII), uniesienia gniewne (c. 1 Dist. XLV), kłótliwość i wymyślanie (c. 4 Dist. XLVI), ale nadto i takie czynności i nałogi, które łatwo przejść mogą w niebezpieczną namiętność, lub też nie godzą się z powagą lub łagodnością tego stanu, jako to: bliższe, choćby tylko pozór przyjaźni przedstawiające przestawanie z osobami drugiej płci (c. 15, 23, 25, 32 Dist. LXXXI), uczęszczanie do gospód, z wyjątkiem czasu podróży (c. 2, 4, 9 Dist. XLIV), bywanie na chrzcinach i ucztach weselnych (c. 19 Dist. XXXIV, c. 4 Dist. XXXV), chodzenie na miejsca tańców, oper, pantomimów, baletów i przedstawienia linoskoków (c. 15 X De vita et honest, cleric. III 1), udział w maskaradach, w grach hazardownych (c. 12, 15 X eod.), w obławach i polowaniach (c. 1, 2 X De cleric, venat. V 24); podobnie zajęcia przeciwne cichości życia duchownego, tudzież przeszkadzające w religijnem i naukowém kształceniu się i nie pozwalające na wyłączne oddanie się swemu powołaniu, jak zajmowanie się rzemiosłem (c. 6 X Ne cler. vel monach. III 50; Ciem. c. 1 De vit. et bon. cler. III 1), handlem, medycyną, chirurgją, zbytnie zamiłowanie prawnictwa świeckiego, służba wojskowa, notarjat i inne urzędowania państwowe i obywatelskie, szczególniej też wszelki udział w juryzdykcji karnej (c. 1, 2, 4, 6, 8, 9, 10, X Ne cler. v. mon. III 50), wreszcie wszystko, co tylko przeciwi się przyzwoitości duchownej, mającej wyróżniać duchownego przed świeckim, a zatem wszelka nieprzystojność w spojrzeniu, chodzie, ruchach, mowie (c. 3 Dist. XXIII, c. 7. Dist. XLIV, c. 6 Dist. XLVI), noszenie broni, z wyjątkiem w podróży do obrony (c. 2 X De vit. et hon. cler. III 1), używanie perfumów (c. 1 cs. XXI qu. 8), noszenie mankietów, kołnierzyków, zakładów i gorsu u koszuli, kolczyków, pierścionków (c. 15 X cit. III l), modne przystrzyganie włosów (c. 4, 5 X eod), używanie szat oryginalnych (c. 22, 32 Dist. XXIII), szczególniej zaniedbanie tonsury i sukni duchownej (Conc. trid. sess. 14 c. 6, sess. 23 c. 6 De ref.). Wszystkie te i tem podobne excessa powinien biskup karać ciężej lub lżej, odpowiednio do okoliczności i podług swego uznania. Na niektóre tylko excessa oznaczyły same kanony karę. Tak np. za namiętne zamiłowanie w polowaniu, biskupi podlegają exkommunice trzymiesięcznej, kapłani i djakoni dwumiesięcznej, subdjakoni suspensie, minoryści karom dowolnym (c. 1 X De cler. venat. V 24); pijaństwo karze się trzydziestodniową exkomuniką, lub karą cielesną (c. 9 Dist. XXXV); za zaniedbanie tonsury i porzucenie sukni duchownej, minoryści tracą privilegium canonis et fori, beneficjaci ulegają czasowej suspensie od święcenia i urzędu, a w razie zatwardziałości tracą beneficium (Conc. trid. sess. 11 c. G De ref.); wystąpienie ze stanu duchownego (apostasia a clericatu, albo apostasia irregularitatis) pociąga za sobą irregularitatem i exkommunikę (c. 2 c. III qu. 4, c. 2, 3 cs. XX qu. 8), a gdy apostata taki żeni się, prawo nakłada nań exkommunikę latae sententiae (Ciem. c. un. De consang. IV un.). Zakonnik, który zbiegł z klasztoru i porzucił habit (apostasia obedientiae, Czyli apost. a monachatu), ulega, oprócz kar i cenzur powyższych, jeszcze pozbawieniu wszystkich przywilejów zakonu (Conc. trid. sess. 25 c. 19 De regul, et monial.), suspensie z otrzymanych po wyjściu z klasztoru