Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.5 430.jpeg

419

Finnowie.

zumieli. Długiego kazania i nauczania było potrzeba nim przecie przyszli uznania, że Bóg chrześcjański równie jest mocny jak ich bóg Wäjnämöjnen, tak, iż odtąd Boga Ojca czcili narówni z tym dawnym swym bogiem najwyższym, który przyniósł ogień na ziemię, władcą piorunów, wynalazcą muzyki, żeglugi i sprawcą wszelkiej oświaty. Zatem już, obok tego boga najwyższego i młodszego brata jego, któremu imię było Ilmareinen, czyli boga powietrza, stawiali Trójcę Świętą i Najśw. Marję Pannę. Przy takiém dziwaczném w ich pojęciach zmieszaniu błędu pogańskiego z nauką objawioną nie dziw, że prawdziwy duch chrześcjański późno bardzo w tym narodzie się obudził. Mimo tych trudności jednak Henryk, słusznie zwany apostołem Finlandji, w pracy i żarliwości swej nie ustał: wielkie mnóstwo ludu ochrzcił, kościół z katedrą biskupią w Rendameki założył, aż w końcu własną krwią dzieło swe przypieczętował, ponosząc śmierć męczeńską w pośród tego ludu, dla którego nawrócenia się poświęcał. Poległ z ręki mordercy, którego za zabójstwo popełnione chciał skazać na pokutę kościelną; za co mszcząc się niewdzięcznik, zadał śmierć śwemu pasterzowi. Na miejscu zbroczonem krwią męczennika zaraz po śmierci jego poczęły dziać się cuda, i odtąd dopiero datuje się prawdziwe a nawrócenie Finnów; żywego nie słuchali, umarłego rychło uczcili, jako apostoła i patrona swego. We wszystkich kościołach Finlandji wystawiony był, ku uczczeniu wiernych, obraz świętego, w ubraniu biskupiém, u nóg jego topór i morderca błagający o przebaczenie. Dwa razy do roku obchodzono pamiątkę jego, 19 Stycznia i 18 Czerwca. Później wzniesiono na cześć jego kościół katedralny w Abo, ukończony w roku 1300, i z wielką uroczystością przeniesiono do niego relikwje męczennika. Odtąd i stolica biskupia z Rendameki przeniosła się do Abo. Cześć od początku oddawana świętemu w Nusis, na grobie jego, powszechną się stała w całej Finlandji północnej, i mnóstwo na to miejsce ściągała pielgrzymów. R. 1720, po zajęciu Abo przez wojsko ruskie, relikwje św. Henryka, wraz z chlebem tamże się przechowującym, z którego mieli jeść robotnicy przy budowie katedry, zostały przesłane do Petersburga (O. Vita et miracula S. Henrici, in Eric. Benzelii, Monument. Eccl. Sueogoth. p. 1 p. 33 sq.). Szczęśliwa zmiana w usposobieniu Finnów, sprawiona męczeństwem św. Henryka, była jednak pierwszym dopiero wstępem do zupełnego nawrócenia Finlandji. Pomiędzy plemionami fińskiemi, trwającemi w bałwochwalstwie, ludność południowej prowincji Tawasty szczególnie się odznaczała zawziętą nienawiścią ku missjonarzom, jeśli kiedy który z nich odważył się dotrzeć w te strony. Połączywszy się z innemi, również dzikiemi plemionami, przez długi czas Tawastowie srogo prześladowali n U wszystkich nowochrzczeńców i kapłanów, jak o tém przerażające mamy opisy w bullach Papieży Aleksandra III i Grzegorza W., szczególnie w bulli z 9 Grudnia 1237 (Ob. G. H. Porthan, Sylloge monumentorum ad illustrandam historiam Fennicam, Aboae 1802 sq. p. 14 et. 37. Jest to bardzo ciekawy i ważny zbiór dokumentów, odnoszących się do ówczesnej historji Finlandji). Rudolf, pierwszy następca św. Henryka, zginął porwany przez Kurlandczyków. Czwarty biskup Finlandji, Tomasz, także anglik, gdy r. 1198 inne hordy barbarzyńskie naszły miasto Abo i w perzynę obróciły, ledwo zdołał się schronić przed zaciekłością tłuszczy pogańskiej, i um. na wyspie Gotlandji. Ostateczna groziła chrześcjaństwu w Finlandji zagłada, gdyby mu nie był przyszedł na ratu-