tyków opiera się na podaniu apostolskiem, dowodząc, że skoro początku tej nauki naznaczyć nie można, więc musi ona pochodzić od Chrystusa i Apostołów. Spór ten przybrał jeszcze większe rozmiary, kiedy św. Cyprjan, z większością biskupów afrykańskich, oświadczył się za opinją biskupów wschodnich. Cyprjan, aby wybadać opinję i praktykę biskupów wschodnich, co do kwestji spornej, podobno pisał do Firmiljana. R. 252 udał się Firmiljan do Antjochji, w celu zniesienia tam odszczepieństwa Nowacjana, a następnie jeszcze po dwakroć tamże jeździł, z powodu błędów Pawła z Samosaty; lecz w drugiej podróży zachorował i um. 269 r. w Tarsus, w Cylicji. Z dzieł, jakie Firmiljan według zdania Bazylego (De Spiritu S. c. 29) miał napisać, nic do nas nie doszło. Jest tylko w dziełach ś. Cyprjana (ep. 75) pod imieniem F’a gwałtowny i szyderczy list przeciw Papieżowi Stefanowi, lecz autentyczność jego jest wątpliwą (ob. tej Enc. III 553; cf. Marchetti, Essercitazioni cyprianiche, Rom. 1787). Cf. Greg. Nyssen. in vita Greg. Thaum c. 6; Euseb. H. E. VI 26, 27, 46, i VII 4, 5, 30; Möhler, Patrologie. (Fritz). F. S.
Firmin (Firminus), św. (25 Wrz.), rodem z Pampeluny w Hiszpanji. Rodzice jego Firmus i Eugenja byli poganami, ludźmi zamożnymi. Firmus nadto był jednym z przedniejszych senatorów wspomnianego miasta, i gdy raz z żoną swoją znajdował się w świątyni Jowisza, przybył tam kapłan chrześcjański Honest (św. 16 Lut.; ob. Bolland. Act. SS. ad h. d.) i począł prawić przeciw bałwochwalstwu. Firmus tedy rzekł do kapłana: Jeśli nasi bogowie, jak mówisz, są bałwanami czczemi... to powiedz, do jakiegoż Boga czci chcesz nas przyprowadzić? — następnie wszedł z nim w rozmowę. Honest oświadczył, że jest kapłanem, uczniem Saturnina, ucznia apostolskiego, i przedstawił naukę chrześcjariską. W 7 dni potém przybył do Pampeluny sam św. Saturnin i nawrócił do 40,000 mieszkańców; między ostatnimi był Firmus i dwaj jego koledzy w senacie: Faustyn i Fortunat. Firmus nietylko się ochrzcił z żoną i dziećmi, ale jeszcze syna swego, mającego lat około 17, oddał Honestowi, aby go wykształcił na zdolnego sługę Bożego. Honest prowadził młodzieńca na coraz wyższe stopnie mądrości i cnoty chrześcjańskiej; będąc zaś podeszłym w latach, wyręczał się nim, posyłając do sąsiednich wiosek i przedmieść, na opowiadanie słowa Bożego, a niedługo potém wysłał do ś. Honorata, bpa Tuluzy, żeby ten F’a wyświęcił na bpa. Z Tuluzy F. wrócił jeszcze do Honesta, zabawił przy nim czas niejaki, poczém, mając 31 lat życia, puścił się do Gallji. Tam opowiadał Ewangelję w Agen, w Owernji (Auvergne), w Anjou. W Beauvais pierwszy raz cierpiał więzienie i chłostę dla Chrystusa, z rozkazu Walerjusza, prezesa prowincji. Wypuszczony z więzienia przez Sergjusza, następcę Walerjusza, udał się F. do Amiens, gdzie nawrócił do 3,000 ludzi, a między nimi kilka rodzin wyższych. Wieść o tych nawróceniach doszła do Longula i Sebastjana, prezesów prowincji, rezydujących w Trewirze. Przybyli oni tedy do Amiens i zwołali obywateli, a zasiadłszy na trybunale, Sebastjan rzekł: Najświętsi imperatorowie postanowili, żeby cześć bogów była zachowywaną i t. d. Na te słowa wystąpił kapłan pogański i zaskarżył F’a, że psuje lud i odwodzi od czci bogów. Sebastjan rozesłał żołnierzy na szukanie oskarżonego, o czém gdy się dowiedział F., sam nazajutrz przybył do praetorium (ratusz) i zaczął opowiadać Chrystusa. Przerwał mu mowę
