Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.5 453.jpeg

442

Fleury.

dzimy tylko sposób zapatrywania się autora, nie widząc wcale, jaką drogą do takiego przekonania doszedł. Sam sposób opowiadania jest zbyt aforystyczny. Fleury trzymał się zbytecznie Roczników Baronjusza, kollekcji soborów Labb’ego, tak, że nieraz całe ustępy dosłownie z nich wypisywał. Prócz tego, jak wszędzie, tak głównie w swej Historji jest gallikaninem i dla tego często jest niesprawiedliwym w osądzaniu życia i usiłowań niektórych Papieży. Wielu pisarzy występowało z krytyką jego Historji. Honorat a Sancta Maria, karmelita bosy, wydał w Malines 1727 r. Observations sur l’Hist. eccl. de l’abbé Fleury, adressées a N. S. P. le Pape Benoit XIII et nosseigneurs les évêques; przedrukowane tamże r. 1729 (i później 1740) p. t. Dénonciation de l’Hist. eccl. de Fleury, à nosseigneurs les évêques. Baudoin de Housta, augustjanin holenderski, wydał 1733 r. w Malines swoją krytykę p. t. „La mauvaise foi de M. Fleury etc. (Zła w iara F’go dowiedziona wielu ustępami Ojców św., soborów i pisarzy kościelnych, których opuścił, obciął, lub niewiernie przetłumaczył w swojej Historji).“ R. 1736 wyszły w Avignon 2 t. in-4 „Uwag teologicznych, historycznych, krytycznych etc. nad Hist. kośc. F’go“ (Observations etc.). Dzieło miało mieć 8 t., ale dalsze tomy nie wyszły. R. 1802 bezimiennie wyszły: „Uwagi sinad Ht. kośc. F’go“ (Reflexions etc.), przypisywane księdzu Rossignol. Marchetti wydał tegoż roku swoją „Krytykę Hist. kośc. F’go“ (tłum. na francuzki 1803), 2 t.; Muzzarelli (ob.) wydał 1807 r. w Rzymie „Uwagi nad Hist. kośc. F’go.“ Ceillier i autorowie Historji Kościoła gallikańskiego wykazali wiele błędów i uchybień F’go. Dalszego ciągu Historji kościelnej F’go podjął się Jan Klaudjusz Faber, kapłan ze zgromadzenia oratorjanów († 1753). Faber pilnie studjował wiek piętnasty i następne, cz nie posiadał tego daru i smaku w wyborze materjału, jak Fleury. W dziele swojém pomieścił prawie całą historję powszechną, tak, że w 16 tomach in-4 doszedł tylko do 1595 r. Brak mu zupełnie krytykii, jako zapalony gallikanin i jansenista, dopuszcza się wielu fałszów. Tom 37 stanowi: Table générale des matières Rondet’a. Dzieło Fabra przetłumaczył na łacinę i kontynuował karmelita Aleksander od św. Jana od Krzyża, który w 35 t. in-8 doprowadził historję Kościoła od 1596—1765 r., lecz i ta praca nie ma żadnej powagi. W kontynuacji tej nagromadzono wszystko, co tylko kiedykolwiek powiedziano pko jezuitom. Niedorzeczne baśnie, odrzucane nawet przez niedowiarków ówczesnych i protestantów, powtórzone są tam, jako rzecz godna dziejów kościelnych. Dzieło to skrytykował Mangold, w krytyce wydanej w Augsb. 1783—86, 3 t. Po śmierci o. Aleksandra (1765 r.), jego współkolega Benno napisał jeszcze jeden tom, w którym doprowadził historję Kościoła do 1768 r., a tak dzieło to całe składa się z 86 tomów. A że o. Aleksander już poprzednio do dzieła Fleurego w języku łacińskim dodał dwa tomy Calmet’a: Introductio in historiam ecclesiasticam seu historiom Novi et Veteris Testamenti, więc całe dzieło składało się z 91 t. in-8 i 2 t. spisu. Po śmierci F’go wydano z rękopismu jego Discours sur les libertés de l’église gallicane, 1723, wydrukowane razem z gwałtownemi i błędnemi notami (jak sądzą powszechnie dodanemi przez Ludwika Debbonaire’a, oratorjanina † 1752) i wskutek tego umieszczone 1729 na indeksie dzieł zakazanych. Posiadamy jeszcze plan historji Fleurego od 1414—1517 r., który pozostał w manuskrypcie. Ten plan, stanowiący 101—104 księgi jego Historji, znajduje