Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.5 494.jpeg

483

Fotyn.

nie przyznaje wyjścia substancjalnego Boga z siebie samego, zdaje się jednak czynić pewne alluzje do rozciągłości i koncentracji substancji boskiej, gdyż zapewne nie bez celu w 6 i 7 anatemacie sobór syrmijski powiada, iż „każdy, ktoby utrzymywał, iż substancja Boża rozciąga się lub skupia, ktoby twierdził, iż rozciągłość substancji tworzy Syna Boskiego, lub że rozciągłość substancji boskiej jest Synem Bożym, niech będzie wyklętym“. Fotyn utrzymywał, iż J. Chrystus był tylko synem Marji, człowiekiem, który począł się w jej żywocie za sprawą Ducha św. Logos nie wyszło wcale z Ojca, lecz w Chrystusie, synu Marji, działało sobie właściwą siłą, którą zwał ἐνέργεια δραστική; i gdy Chrystus odznaczył się doskonałością swej cnoty i bezwzględnem swojém posłuszeństwem, Bóg wyniósł go za to do godności boskiej, jaką w nim czcić winni wszyscy ludzie; tych zaś, którzy chcieli utrzymywać, iż Chrystus jest Synem Bożym, Fotyn odsyła do różnych miejsc Pisma św. (np. Exod. 4, 22. Isai. 1, 2. Jana 1 list 5, 18), w których ludzie nazwani są synami Bożymi, dając im przez to do zrozumienia, iż w przenośném, a nie w właściwém znaczeniu i Chrystus jest tak mianowany. Aby znowu dowieść bezwzględnego człowieczeństwa Chrystusowego, F. posługuje się temiż samemi listami, co i arjanie, przedewszystkiem 1 Tym. 2, 5. „Bo jeden Bóg, jeden i pośrednik Boga i ludzi człowiek Chrystus Jezus.“ Człowieczeństwa Chrystusa dowodzą nadto jego potrzeby, słabości i cierpienia; cuda zaś, które czynił, dokonywał przez moc boskiego Logos: sam bowiem błaga Ojca, aby go wspomógł, nic bowiem sam z siebie nie jest mocen (Jan 5, 19. 10, 41. 14, 10). Ustępy Pisma św., które wyraźnie mówią o odwieczności Syna, mają się tylko stosować do jego odwiecznego przeznaczenia, o którém mówi także Apostoł (Rom. 1, 4): „który jest przeznaczony Synem Bożym w mocy,“ i w tym też duchu należy podług F’a rozumieć słowa (Proverb. 8, 25): „przed pagórkami jam się rodziła,“ jako też (Psalm 100, 3): „z żywota przed jutrzenką zrodziłem Cię:“ był bowiem zrodzony w późniejszych czasach. Miejsca także Pisma św. Math. 28, 18. Act. 2, 33. 3, 13. 4, 10. Philip. 2, 8. Hebr. 1, 14. wyraźnie mówią, iż Chrystus był udarowany najwyższą boską godnością, wyniesiony przez Ojca po nad wszelkie stworzenie, i że całą wszechmocność swoją bierze od Ojca. Dało to powód do 5 anatematu syrmijskiego synodu: „Ktokolwiekby utrzymywał, iż Syn Boży istniał przed Marją tylko w przejrzeniu lub przeznaczeniu boskiém i że nie jest zrodzony od Ojca przed wszystkiemi wiekami, lub że nie był zawsze tak samo jak Bóg Ojciec i że nie wszystko przez niego stworzonem zostało, niech będzie przeklętym!“ Duch św., według Fotyna, objawiający się w generacji Chrystusa, jest to tylko czynna, wszechmocna moc Boża (virtus). Od czasu syrmijskiego synodu Marceli uchodzi już powszechnie za prawowiernego nauczyciela w Kościele, ztąd zbyteczną byłoby rzeczą mówić tu o związku jego nauki z błędami Fotyna; semiarjanie tylko mieli w tém swój interes, aby ten związek wykazywać. Mniej mamy pewnych wiadomości i szczegółów o życiu Fotyna, o czasie i liczbie odbywanych z jego powodu synodów, na których był sądzony. Według Baronjusza, pierwszy raz potępionym został w Antjochji (345), powtórnie w Sardyce (347), po raz trzeci nakoniec w Syrmium (357). W sprawie tych synodów ciekawą i uczoną wiodą z sobą polemikę Sirmond i Petawjusz: Petawjusz, w swej edycji dzieł św. Epifa-