Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.5 555.jpeg

544

Franciszek św. i Franciszkanie.

szej kapitule jeneralnej, widział zgromadzonych w koło siebie 5,000 braci i pięciuset o przyjęcie proszących; po dalszych jeszcze 45 latach spi zakonu, w onym czasie ułożony, wylicza 33 prowincje i 8,000 domów, a członków zgromadzenia około 200,000. Liczba ta później jeszcze musiała uróść, jak tego dowodzi sam tylko ten fakt, że w 100 lat po założeniu, w czasie panującej w Europie morowej zarazy, samych braci mniejszych do 124,000 umarło. Jeszcze na początku przeszłego wieku zakon ś. Franciszka, w różnych swoich gałęziach, liczył 7,000 klasztorów męzkich i 1,000 żeńskich, zakonników 115,000, a 28,000 zakonnic. Ubóstwo ś. Franciszek położył za fundament zakonu swego, ale za stróże dodał mu miłość i pokorę, aby ubóstwo bez miłości nie wyrodziło w znikczemnienie ducha, a ubóstwo bez pokory nie zamieniło się w pychę, w łachmany żebracze odzianą. Głównym i najwyższym celem zgromadzenia uczynił przepowiadanie Chrystusa, tak słowem, jak więcej jeszcze pełnieniem i krzewieniem najwyższych cnót, których wszystko życie i postępki braci mniejszych żyjącym chciał mieć wyrazem. Ustawa zakonu, dopiero po śmierci założyciela dokładniej określona, odznacza się prostotą. Na czele każdego domu stoi gwardjan, t. j. stróż, z wikarym, czyli zastępcą dodanym mu do boku; wybiera go kapituła prowincji na dwa lata, po upływie których nowy wybór innego na miejsce jego powołuje. Większa lub mniejsza ilość domów składa prowincję, mającą na czele prowincjała wybranego przez zgromadzenie gwardjanów i wikarych prowincji. Na czele całego zgromadzenia stoi minister, to jest sługa wszystkich braci, czyli jenerał (minister generalis servus totius fraternitatis), który wraz z całym zakonem zostaje pod naczelnym dozorem kardynała protektora. Przyjmowanie nowych aspirantów zależy wyłącznie od prowincjała. Jemu także służy prawo wyznaczania kaznodziejów, tak, iż żadnemu zakonnikowi nie wolno miewać kazań bez upoważnienia jego, jak również i zezwolenia biskupa miejscowego. Toż samo tyczy się i zakonników, idących na missje między niewiernych, na które prowincjał wybiera co najzdolniejszych. Późniejsze jednak przywileje papiezkie różne w tych punktach zaprowadziły odmiany. Obok zakonu braci mniejszych powstał, jeszcze za życia i pod wpływem ś. Franciszka, drugi zakon, żeński, założony przez ś. [[Encyklopedja Kościelna/Klara św.|Klarę (ob.), zkąd, oprócz nazwy franciszkanek, (ob.) otrzymał także nazwę klarysek pierwotnie nazywany pauperum dominarum, później urbanistek, koletek (ob. Koleta św.) i kapucynek. W związku ze zgromadzeniem swojém założył jeszcze ś. Franciszek osobny zakon, trzeci, dla świeckich, tak zwanej trzeciej reguły, albo tercjarzy (ordo tertiariorum, albo fratrum et sororum de poenitentia), jaki później zawiązał się także przy innych zakonach (jak dominikanów, augustjanów, karmelitów, minimów i serwitów). Widząc bowiem ś. Franciszek tak ogromny napływ żądających przyjęcia do jego zakonu, że słuszna ztąd powstać mogła obawa rozwiązania zbyt wielu małżeństw i wyludnienia całych okolic, dał najprzód jednemu z swych przyjaciół, a następnie i wielu innym przepisy, wskazujące im, jako pozostając na świecie i pełniąc obowiązki powołania swego, mogą zarazem prowadzić żywot chrześcjański i pracować nad wewnętrznem udoskonaleniem siebie. Tym sposobem zawiązało się stowarzyszenie, do którego każdy wstępujący obowiązany był przedewszystkiém zwrócić coby posiadał niesprawiedliwie nabytego, i pojednać się z nieprzyjaciółmi, a następnie przyrzec uroczyście ścisłe pełnienie wszelkich powinności chrześcjańskich;