Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.5 577.jpeg

566

Franciszkanie w Polsce.

drewniany kościół ś. Leonarda odstąpili im mieszczanie 1631 r.; lecz gdy proboszcz się temu sprzeciwił, fundatorka nowy z drzewa wystawiła 1632 r. Niezadługo, bo 1652 r. położono fundamenta pod kościół murowany, klasztor zaś był drewniany do r. 1692, w którym z muru stawiać go poczęto. Ten w r. 1802 upiększony, a 1826 znowu wyrestaurowany został. W klasztorze był przełożonym czcigodny sługa Boży Rafał Chyliński 1727 r. (Pam. R. M. VI 495). 4) W Warszawie Jakób Sosnowski, sekretarz króla Władysława IV, i Zygm. Wybranowski, stolnik warszaw., postanowili fundować kośc. i kl. fran. 1645 r., i z drzewa je wystawili 1646 roku. Wincenty Scapita de Valentia, włoch, ale do polskiej prowincji zaliczony, gdy na dworze Władysława IV spełniał obowiązki kapelana i muzyka, wyjednał królewskie zezwolenie na fundację fran. w Warszawie. Budowa ta w lat dziesięć zgorzała, nową więc, także z drzewa, r. 1662 stawiać poczęto. Niezadługo, bo 1679 r. zabrano się do murowania kościoła i klasztoru, co dla braku dobroczyńców, oraz okoliczności czasowych, dopiero r. 1732 wykończone zostało. W kościele są relikwje ś. Witalisa, od Benedykta XIV Pap. otrzymane i tu r. 1754 umieszczone (Głowa tego świętego jest w katedrze włocławskiej). Kościół w r. 1842 kosztem rządu wyrestaurowany i upiększony. R. 1837 odbyło się tu uroczyste nabożeństwo otwarcia akademji duchownej, przy tym kościele założonej i zostającej do r. 1865, w którym do gmachu po karmelitach na Krakowskiem Przedmieściu przeniesioną została (Pam. R. M. VII 436; Jul. Bartoszewicz, Kościoły warszaw.). 5) W Zawichoście był kl. franciszk. przeniesiony tu z Sandomierza. R. 1242 czwarty prowincjał Rajmund staraniem swojém pozyskał miejsce dla braci w Sandomierzu, gdzie w dwa lata odbył kapitułę i przyjął do klarysek bł. Salomeję, dotąd tylko tercjarkę. Za wpływem błogosławionej siostry, oraz matki swej Grzymisławy i żony Kunegundy, wystawił Bolesław Wstydl. dla klarysek klasztor i kościół ok. r. 1257 w Zawichoście, gdzie zapewne poprzednio miały już siedzibę z drzewa. Okazała się teraz potrzeba kapłanów do spełniania posług duchownych zakonnicom, dla tego przyzwano franciszk. z Sandomierza. Zakonnice zobowiązały się z własnych dochodów ich potrzeby zaopatrywać, a Bolesław zbudował im klasztor po prawej stronie kościoła panien zakonnych. Odtąd franciszk. opuścili zupełnie Sandomierz i tu zamieszkali. Napad Tatarów r. 1259, w którym 12 franciszk. i 60 zakonnic miało zginąć śmiercią męczeńską, tak dalece zakonice przeraził, iż się przeniosły z ksienią swoją, bł. Salomeą, do miejsca niedostępnego, Skałą albo Kamieniem zwanego. Pozostali więc sami franciszk., którzy zrujnowany kościół i klasztor odnowili. Gdy potem r. 1657 Szwedzi nowe zniszczenie sprawili, pobożność wiernych dostarczyła środków naprawy, iż r. 1663 już wszystko wyporządzono. Nowa restauracja z gruntu odbyła się r. 1840 składkami całego kraju. Najdawniejszy pomnik w kościele jest Grzymisławy, żony Leszka Białego, matki Bolesława Wstydl., i Salomei † 1258 (Pam. R. M. IV 222). — Kustodja chełmińska, w ziemi Pruskiej, liczyła siedm klasztorów męzkich. 1) W Chełmnie franciszkanie zaprowadzeni ok. r. 1239 (Jan z Komorowa, Chronic, p. 4); r. 1255 kościół zbudowany przez Bertranda de Hurszbertz, Bertranda Balle i Arnolda Banaim, krzyżaków. Herezja Lutra wypędziła zakonników ok. r. 1523, a kościół sprofanowała, obracając go na stajnię. Zakonnicy przeszli do Saksonji, bo z tamtej prowincji pochodzili i do niej wówczas należeli. Po