Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.5 578.jpeg

567

Franciszkanie w Polsce.

uspokojeniu się i oziębieniu szału nowatorstwa, bp chełmiński Piotr Kostka kościół rekoncyljował i wprowadził franciszk. z prowincji polskiej r. 1582. Przy kościele 4 kaplice, noszące tytuł swoich fundatorów: Jana Zawadzkiego († 1645), Alberta Czerskiego (w r. 1655), Melchjora Weyhera, wojewody cbełmiń. (1635), i Wojciecha Leskiego, bpa chełmiń. († 1758), lubo ten ostatni tylko grób dla swej familji w kaplicy urządził, a zbudowali ją zakonnicy ze składek. W kościele przechowują się relikwje bł. Jana Lobedau, z Torunia rodem, zm. 1264 r., patrona flisaków i żeglarzy. Pozostały także kości innego świątobliwego franciszkanina, imieniem Tomasza. Zwłoki zaś bł. Szymona z Torunia († 1363), zakonnika tu po grzebanego, spalili lutrzy w 1527 r. Wspaniały ołtarz wielki, wystawiony ok. r. 1746; stalla, przyozdobione obrazam i z życia ś. Franciszka i ś. Antoniego, są pędzla zakonnika Kazim. Lesiowskiego z r. 1644; posadzka marmurowa z r. 1645; kazalnica piękna, wystawiona około 1750 r. Niegdyś pięć okien miało szyby kolorowe, z obrazam i świętemi, lecz tych herezja uszanować nie umiała. Klasztor wyrestaurowany około r. 1728, staraniem Konst. Kossowskiego, prowincjała, który wielkie zasługi względem miejsca tego położył. Był tu i nowicjat; przed napadem Szwedów mieszkało zwykle 50 do 60 zakonników . Do klasztoru należała wieś Świerkociny. 2) W Chełmży (Culmsee) na przedmieściu stał kościół ś. Jerzego, mały i ubogi, należący do prepozytury szpitalnej, którą kapituła chełmińska r. 1622 ofiarowała Gabrjelowi Władyslawskiemu, ś. teol. i o. pr. dr., kanonikowi chełmiń. i professorowi kr. Władysława IV, z Chełmży rodem, zwanemu Provanci przed otrzymaniem szlachectwa. Ten wyrestaurował kościółek szpitalny i zbudował przy nim dom w mur pruski, a następnie sprowadził fran. 1625 r., dając im pewien zapis, z warunkiem, aby utrzymywali trzech zakonników, z którychby jeden był kaznodzieją, a dwóch spowiednikami w katedrze, tam naówczas będącej. Pod koniec XVIII w. ledwie dwóch księży utrzymać się mogło, dla szczupłego funduszu. Fundator um. 1631 r. i tu pochowany. Za napadu Szwedów 1657 r. klasztor zgorzał, lecz ze składek odbudowany; znowu r. 1709 z kościołem razem spłonął, jednak wkrótce wzniesiony, najwięcej darami Teodora Potockiego, wtedy bpa chełmińskiego. 3) W Dobrzyniu nad Wisłą kośc. i kl. franciszk. przez kogo fundowany, dobrze nie wiadomo. Histo rycy zakonu przypisują go Konradowi I, księciu mazow., około r. 1220; inni Władysławowi Łokietkowi, ks. kujaw., ok. r. 1279; inni Henrykowi, synowi Konrada; inni wreszcie Ziemowitowi, ks. mazow., ok. r. 1316. Litwini kościół spalili r. 1323; lecz ze składek odbudowany 1395 r. Spalili go znowu krzyżacy r. 1409, ale znowu potem odbudowany. Murowany klasztor dzisiejszy stanął dopiero r. 1795. Z polecenia króla pruskiego r. 1804 parafja do niego przyłączoną została; klasztor zniesiony 1864 r. (Pam. R. M. V 40). 4) W Inowrocławiu, według Kroniki Jana z Komorowa (s. 4), przyjęci byli franciszkanie „per quendam principem Biely, qui etiam claustrum coepit aedificare in muro .“ Było to ok. r. 1289. Gdy w r. 1259 miasto zburzone zostało przez Świętopełka, ks. pomorskiego, zapewne wtedy na nowo w r. 1261 fundował franciszkanów książe kujawski, którego historycy zakonu Duńczykiem nazywają. Początkowo kośc. i kl. były murowane; lecz w wojnach klasztor spalony, poczem zakonnicy postawili drewniany, który stał blisko 435 lat, aż nareszcie zniszczony wiekiem, w r. 1705 staraniem gwardjana Remigjusza Wojkowskiego na no-