Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.5 579.jpeg

568

Franciszkanie w Polsce.

wo odmurowany. Kościół pod tyt. ś. Franciszka, z kaplicą Włodków, potem Wolskich zwaną. Zapisy składają się z folwarku Jacewo od. r. 1489, i wsi Więcławice, nadanej przez Macieja Włodek. 5) W Nieszawie był kościół i klasztor franciszk. fundowany przez mistrza krzyżackiego Poppona de Hosterno. Ten bowiem, sprowadziwszy franciszkanów z Saksonji do miasta krzyżackiego Torunia w r. 1239, a potém przeniosłszy mieszkanie swoje do Nieszawy, tam także zbudował im kościół ś. Krzyża, z klasztorem w mur pruski, ok. r. 1249. Gdy ten uległ zniszczeniu, Władysław Jagiełło, na podziękowanie Bogu za zwycięztwo nad krzyżakami, miał postawić nowy r. 1426; lub, według innych, gdy miasto zrujnowane wylewami Wisły przenoszono na wzgórze, tam się też franciszkanie usadowili i zbudowali ofiarami pobożnych, ok. r. 1460, za Kazimierza Jagiellończyka, któremu dla tego niektórzy nową fundację przyznają. Napady nieprzyjaciół zniszczyły siedzibę franciszk.; wtedy obywatel miasta Wawrzyniec Śmiałek z żoną Agnieszką r. 1611 zaczęli budować kościół z muru. R. 1729 pożar zniszczył i tę świątynię, która częściami i zwolna do r. 1750 odbudowaną została. Klasztor murowany postawiono ze składek r. 1635; dotąd bowiem był tylko drewniany. R. 1841 od pioruna zapalił się klasztor i kościół, przez co wiele było szkody, którą jednak staranność zakonników wkrótce naprawić zdołała. Klasztor zniesiony r. 1864 (Pam. R. M. V 225). 6) W Radziejowie fundacja francisz. sięga r. 1298. W tym bowiem czasie Władysław Łokietek, jako książe kujawski, zaprosił ich tutaj, lecz kościół i klasztor stanęły z muru dopiero ok. r. 1331, gdy książe ten spokojnie już na tronie polskim zasiadał, a przytem słynął jako pogromca krzyżaków pod wsią Płowce, w bliskości Radziejowa leżącej. Dwakroć zniszczony kościół i klasztor przez krzyżaków w latach następnych, podnosił się zawsze jałmużną pobożnych. Największą szkodę sprawił napad Szwedów 1657 i 1704 r. Poczém zdołano tylko drewniany odbudować klasztor r. 1750, a w lat 30 rozpoczęto murowany, który dotąd stoi. Kościół także podźwignięto z upadku, na co ofiary pobożnych dostarczyły funduszu. W nim znajduje się starożytny obraz na płótnie, przedstawiający ś. Jana Chrz. (Pam. R. N. IV 644). 7) W Wyszogrodzie był kościół WW. Świętych i klasztor franciszk., lecz nie wiadomo przez kogo pierwotnie stawiany. Gawarecki (Opis topog. hist. ziemi wyszogrodzkiej, Warsz. 1823 p. 20) podaje z akt, iż Wacław, książę płocki, ok. r. 1320 zbudował kościół, w presbyterjum z cegły, a w nawie z drzewa, i franciszk. oddał. Ks. Piasecki (Pam. R. M. XI 428) przypuszczając, że się tu wcześniej zakonnicy osiedlili, budowę kościoła przyznaje Janowi, księc. mazow., ok. r. 1408. Gdy pożar r. 1661 zniszczył drewnianą część kościoła, zakonnicy ze składek wystawili nawę murowaną i kościół ten r. 1675 poświęcony został pod wezwaniem N. P. Anielskiej, śś. Franciszka i Antoniego. Klasztor murowany zbudowano dopiero ok. r. 1684, gdyż dotąd był drewniany. Miał kościół cudowny obraz N. M. P., w r. 1698 tu przeniesiony ze wsi Kępa, za pozwoleniem konsystorza płockiego, oraz kamień z wyciśniętemi stopami i kolanami ś. Jacka, który, według podania, na nim uklęknąwszy, modlił się po przejściu cudownem Wisły pod Wyszogrodem. Rząd pruski zakonników ztąd przeniósł do Dobrzynia, fundusze ich zajął, a kościół r. 1803 oddał protestantom; klasztor zaś opróżniony spustoszał. Te 30 klasztorów w 4 kustodjach wymienia mappa zakonu, wyżej cytowana, dodając, źe w biegu