Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.5 593.jpeg

582

Franciszkanie w Polsce.

któremi są także: conventus Horodecensis, Karviliscensis, Liskoviensis i Prykomohradensis, o których szczegółów żadnych i ani wzmianki gdzieindziej nie znajdujemy; pozostały więc wtedy do czasu jeszcze te klasztory: grodzieński, kowieński, międzyrzecki, nowogródzki, piński, orszański, oszmiański, sienneński, udziałski i wileński, które potém zniesione także zostały. W królestwie r. 1864 wszystkie klasztory fran. skassowano, a pozostał jeden tylko w Kaliszu. „Album Conventuum et Domorum Ord. Min. S. Franc. Conv. actu existentium,“ przedstawione w Rzymie na zebraniu członków zakonu przez 52 z rzędu jenerała Salwatora Cali, r. 1860, podaje 21 prowincji i 2 missje franciszkańskie, w których razem 358 konwentów i domów. Między temi prowincja polska zajmuje 14 miejsce i 19 klasztorów, od n. 254—272 włącznie, w 3 kustodjacb: krakow., kalisk. i warszaw., a mianowicie: Kraków, Zawichost, Kalisz, Korczyn, Radziejów, Dobrzyń (Chęciny), Pyzdry, Nieszawa, Radomsk, Stawiska, Puszcza Solska, Bełchatów, Smardzewice, Warka, Warszawa, Górecko, Łagiewniki i Stężyca. Chęciny mylnie podano, bo już klasztor ten naówczas nie istniał. W prowincji było zakonników 147. Za polską idzie prowincja Rusi i Litwy, 15 zajmując miejsce. Tam trzy klasztory r. 1860 pozostałe wymieniono: Wilno, Grodno i Merecz na Wołyniu; w nich znajdowało się około 70 zakonników, nie mających prowincjała. Obecnie następujące tylko istnieją klasztory franciszkanów: na cesarstwo w Grodnie (z parafją, gdzie w r. 1874 pozostało zakonników 6); na królestwo w Kaliszu (zakon. 25); na Galicję: Kraków, Przemyśl, Sanok, Krosno, Kalwarja Pacławska, Lwów, Halicz i Horyniec. — Zakon franciszkański, surowością reguły i cnotą dobrowolnego ubóstwa zalecony, jak wysoko w XIII wieku u nas był poważany, wnosić można ztąd, że nawet głowy ukoronowane i dostojne osoby płci obojga miały sobie za szczęście i zaszczyt przyjąć habit lub pasek św. Franciszka. Tak Koloman, król halicki, a mąż bł. Salomei, r. 1240 został tercjarzem; bł. Grzymisława, córka Jarosława, księcia ruskiego, matka bł. Salomei i Bolesława Wstyd., † 1258 r., była tercjarką; bł. Jutta Sangerhausen, siostra Jana, siódmego mistrza krzyżackiego, r. 1264 była tercjarką w Chełmnie; bł. Salomea, królowa halicka, potém klaryska, † 1268; Bolesław Wstydliwy, król polski, tercjarz † 1279; bł. Kunegunda, królowa, żona Bol. Wstydliwego, zmarła w tym zakonie 1292 r.; bł. Jolanta, siostra Kunegundy, Bolesława Pobożnego, księcia kaliskiego żona, była klaryską, † 1298 r.; Konstancja, siostra Kunegundy i Jolanty, żona Leona księcia ruskiego, tercjarka, zmarła we Lwowie 1300 r.; Jadwiga, córka bł. Jolanty, żona Wład. Łokietka, matka Kazimierza W., została klaryską w Sączu, † 1340; oraz wielu innych. Zakon ten, apostołowaniu się poświęcający, doznawał często nienawiści i zemsty niewiernych lub heretyków. Pierwsze lata jego na ziemi polskiej pobytu męczeństwem uświęcone zostały. Wielu z synów i córek jego po różnych miastach poległo od Tatarów, którzy nieraz klasztory bezludnemi i próżnemi zupełnie pozostawiali. Przemyśl, Krzemieniec, Zawichost, Kraków, Wilno, Kowno i inne konwenty doznały mściwej ręki nieprzyjaciela. Żaden z nich jednak tyle się nie pastwił, i to przedewszystkiem na franciszkanach, jak Szwedzi. Krzyżacy wprzódy dali im tego przykład i naukę. Akta zakonu i dzieje szczegółowych klasztorów opisują okrucieństwa, jakich od nich doświadczały. Zasługi dla Kościoła położone wyniosły wielu franciszkanów do godności biskupiej.