Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 118.jpeg

Geografja. 109 niekiedy krainą świetlną (darom. Ezech. 40,24. 42,12. Ecele. 1,6), lub południem (negeb. Exod. 27,9. Isai. 21,1); północ lewicą (sęmol. Job 23,9. Gen. 14,15), lub stroną ciemną (tsafon. Num. 34,7. Jer. 3,12. 18. Ezech. 8,14). Nadto, wyobrażały sobie ludy wschodnie, że północ jest wyżej niż południe; dla tego wstępować (Ose. 8,9) znaczy udawać się na północ; zstępować udawać się na południe (Gen. 12,10. 46,3); krainy wyższe znaczą krainy północne (I Mach. 3,37. II Mach. 9,23. Act. 19,1). Chaldejczykowie wreszcie mniemali, że na najwyższym punkcie północnego krańca ziemi jest trybunał bogów do rozsądzania spraw ziemskich. (Ob. Bosenmiiller, Handb. d. bibl. Alt. I 154). Z tego powodu Izajasz (14,13) kładzie w usta króla babilońskiego te słowa, między innemi: usiądę na górze testamentu na stronach północnych! X. W. K. Geografja kościelna opiera się na geografji politycznej, a podczas gdy ta ostatnia opisuje fizyczny i polityczny stan ziemi i pojedynczych krajów, geogr. kośc. zajmuje się wyłącznie stanem religijnym dawniejszym lub obecnym: opisuje administrację hierarchiczną (podział na patrjar-chaty, prowincje, djecezje, parafje i t. p.), podaje statystykę duchowieństwa świeckiego, zakonnego i wiernych, liczbę i stan zakładów, pod opieką kościoła będących i t. p. Literatura: J. A. Fabricii, Salutaris lux evang. (o kolejnóm rozszerzaniu się chrześcjanizmu; w dodatku alfabetyczny spis biskupstw). Em. Schelstrate, Antiquitat. eccles. illustr. t. II. Aub. Miraeus, Notitia episcopatuum orb. chr., Antv. 1613. Caroli a s. Paulo, Geogr. sacra cura J. Clerici, Amst. 1 703. Spanhemii Geographia sacra et ecclesiastica (Operum, Lngduni 1701 t. I). Le Quien, Oriens Christ. Bingham, Origin. s. antiąuit. 1. IX. Johann Elieser Theodor Wiltsch, Handbnch der kirchlichen Geographie und Statistik von der Zeiten der Apostel bis zu dem Anfange des XVI Jahrhunderts, mit besonderer Riicksicht auf die Ausbreitung des Judentbums und Mohammedanismus, Berlin 184 6, dzieło starannie opracowane ze źródeł; do tego należy poprzednio przez tegoż autora opracowany Atlas sacer siue ecelesiasticus inde ab antiguissimis religionis christianae propagatae temporibus usąue ad primordia saeculi XVI, Gothae 184 3, 5 tablic fol. i tekstu 2 2 str. in 4. Staudlin, Kirchliche Geographie und. Statistik, Tobingen 1804, 2 v. Wiggers, Kirchliche Statistik, oder Darstellung der gesammten christlichen Kirche nach ihr. gegenwartig. innern und aussern Zustande, Hamburg, 1841... 2 v. Karl vom heil. Aloys (karmelita z Wircburga), Die katho-lische Kirche in ihrer gegenwSrtigen Ausbreitung auf der Erde, oder histor. und statist. Nachrichten ilber sSmmtlichen mit dem heil. Stuhle zu Rom in Glaubensgemeinschaft stehenden Christengemeinden. Mit eiu. Anhang: Die geistlichen Orden und die religiosen Congregationen, Regensb. 1845. Tegoż Statistisches Jahrbuch der Kirche, oder gegenwartiger Be-stand des gesammten katholischen Erdkreises, Regensburg 1859, II Jahrgang ib. 1860 i n. Honinghaus, Bestand der r. k. Kir. 1836. Zschokke, Darstellung der Ausbreitung des Christenthums, Aarau 1819. Neher, Kirchl. Geogr. u. Statist. J. Ant. Fischer, Jahrbuch der kathol. Kirche, I Jahrgang, Aschaffenburg 1832. Gams, Series episc. Pismo perjodyczne Missions cotholiques (Lyon 1868 i n.) i in. ob. Missje. Z atlasów, oprócz wspomnianego atlasu Wiltscha, są jeszcze: Nic. Sansonis Atlas antiąuus sacer et profanus, emend. J. Clericus, Amsterd. 1705. Girol. Petri, L'orbe cattolico ossia atlantę geografico-storico-ecclesiastico,